Bietengordijnzwam (Cortinarius umbrinolens)
Groeiplaats
De bietengordijnzwam is een mycorrhiza-partner van allerlei bomen, vooral berken (2,3,5,8-10), maar ook van eiken (6) en beuken (7), in een enkel geval zelfs van dennen en wellicht ook van fijnspar (9). De hoed van de paddenstoel kan een doorsnee van 1,5 tot 5 (in zeldzame gevallen 7) cm krijgen. Hij is donkerbruin tot bijna zwart (aardkleurig), met een donkerder centrum en een lichtere rand. De kleur van de hoed is sterk afhankelijk van de vochtigheidsgraad van de lucht: donkerder bruin bij vochtig en lichter bruin bij droog weer (10). In vochtige toestand kan het hoedcentrum er "vettig" uitzien (10). De hoedhuid is bovenop glad, maar nabij de hoedrand witschilferig of vezelig (2). De hoed heeft de neiging om bij veroudering aan de rand te splijten (7). De steel van de paddenstoel is bruin en bedekt met witte of zilverachtige vezels. Van het velum kan ook een wit-wollige ring om de steel overblijven (10). De steel van oude exemplaren wordt hol en gebogen, en de vezels op de steel kunnen  uiteindelijk verdwijnen (2,7). De plaatjes aan de onderzijde van de hoed zijn aanvankelijk okerbruin, later roodbruin en uiteindelijk donker kaneelbruin van kleur. Ze zijn uitgebocht en met een tand aan de steel gehecht. De randen van de plaatjes zijn dikwijls lichter dan de rest van het sporenvormende oppervlak en enigszins gegolfd (2).

Naam
De genusnaam Cortinarius betekent "gordijnzwam", het Latijnse woord cortina is een aanduiding van het spinneweb-achtige gordijn dat in jonge toestand de plaatjes bedekt. De soortnaam umbrinolens betekent vermoedelijk "schaduwrijk". De paddenstoel is inderdaad vooral donker van kleur. Verwarring is mogelijk met de donkerbruine gordijnzwam (Cortinarius brunneus), maar op grond van de vorm van de sporen zijn beide soorten goed te onderscheiden (3). De donkerbruine gordijnzwam groeit bovendien in naaldbos. Cortinarius rigidus sensu Lange is een synoniem van Cortinarius umbrinolens (3). De paddenstoel komt voor tot in Japan (4).

Eetbaarheid/nut
Bietengordijnzwammen zijn niet eetbaar en mogelijk zelfs giftig (2,7). De vruchtlichamen hebben een geur die aan (rauwe) rode bieten doet denken, maar om dit goed waar te nemen moet men ze enige tijd bewaren in een afgesloten doosje (1). Volgens andere waarnemers verspreiden ze een stoffige lucht (2).

Waar gevonden
Wij hebben bietengordijnzwammen gevonden bij de hoek van de Hanckemalaan en de Gast, tegenover de huisartsenpraktijk, op beschaduwd, vochtig, grazig terrein, onder eiken.

Literatuur
1. Dam N, Kuyper TW (2011) Het geslacht Cortinarius in Nederland X: Een voorlopige sleutel. Coolia 54:189-208.
2. Erdigriechender Wasserkopf. Document op 123pilzsuche.de.
3. Gelderblom J (2003) Kleine donkergekleurde Telamonia's in Nederland en Vlaanderen. Coolia 46:78-89.
4. Kobayashi T (2010) Cortinarius rigidus new to Japan. Nippon Kingakukai Kaiho 51:68-70.
5. Mřrk slřrhat. Cortinarius umbrinolens P.D. Orton. Document op svampe.databasen.org.
6. O'Hanlon R, Harrington TJ (2012) The macrofungal diversity and community of Atlantic oak (Quercus petraea and Q.robur) forests in Ireland. Anales del Jardin Botánico de Madrid 69:107-117.
7. Pavučinovec páchnuci. Cortinarius umbrinolens P.D. Orton. Document op nahuby.sk.
8. Rudawska M, Kujawska M, Leski T, Janowski D, Karlinski L, Wilgan R (2019) Ectomycorrhizal community structure of the admixture tree species Betula pendula, Carpinus betulus, and Tilia cordata grown in bare-root forest nurseries. Forest Ecology and Management 437:113-125.
9. Tedersoo L, Suvi T, Jalrus T, Köljalg U (2008) Forest microsite effects on community composition of ectomycorrhizal fungi on seedlings of Picea abies and Betula pendula. Environ Microbiol 10:1189-1201.
10. Umberbrauner Wasserkopf Cortinarius umbrinolens. Document op tintling.com.

Terug naar de soortenlijst