Bietengordijnzwam (Cortinarius umbrinolens)

De bietengordijnzwam is een mycorrhiza-partner
van allerlei bomen, vooral berken (2,3,5,8-10), maar ook van
eiken (6) en beuken (7), in een enkel geval zelfs van dennen en
wellicht ook van fijnspar (9). De hoed van de paddenstoel
kan een doorsnee van 1,5 tot 5 (in zeldzame gevallen 7) cm krijgen. Hij
is donkerbruin tot bijna zwart (aardkleurig),
met een
donkerder centrum en een lichtere rand. De kleur van de hoed
is sterk afhankelijk van de vochtigheidsgraad van de
lucht: donkerder bruin bij vochtig
en lichter bruin bij droog weer (10). In vochtige toestand kan
het hoedcentrum er "vettig" uitzien (10). De hoedhuid is bovenop glad,
maar nabij de hoedrand witschilferig of vezelig (2).
De hoed heeft de neiging om bij veroudering aan de rand te
splijten (7). De steel van de paddenstoel is bruin en bedekt met witte
of
zilverachtige vezels. Van het velum kan ook een wit-wollige ring
om de steel overblijven (10). De steel van oude exemplaren
wordt hol en gebogen, en de vezels op de steel kunnen
uiteindelijk verdwijnen
(2,7). De plaatjes
aan de onderzijde van de hoed zijn aanvankelijk okerbruin, later
roodbruin en uiteindelijk donker kaneelbruin van kleur. Ze zijn
uitgebocht en met een tand aan de steel gehecht. De randen van de
plaatjes zijn dikwijls lichter dan de rest van het sporenvormende
oppervlak en
enigszins gegolfd (2).
Naam
De genusnaam Cortinarius betekent "gordijnzwam", het Latijnse woord cortina is een aanduiding van het spinneweb-achtige gordijn dat in jonge toestand de plaatjes bedekt. De soortnaam umbrinolens
betekent vermoedelijk "schaduwrijk". De paddenstoel is inderdaad vooral
donker van kleur. Verwarring is mogelijk met de donkerbruine
gordijnzwam (Cortinarius brunneus),
maar op grond van de vorm van de sporen zijn beide soorten goed te
onderscheiden (3). De donkerbruine gordijnzwam groeit bovendien in
naaldbos. Cortinarius rigidus sensu Lange is een synoniem van Cortinarius umbrinolens (3). De paddenstoel komt voor tot in Japan (4).
Eetbaarheid/nut
Bietengordijnzwammen
zijn niet eetbaar en mogelijk zelfs giftig (2,7). De vruchtlichamen
hebben een geur die aan (rauwe) rode bieten doet denken, maar om dit
goed waar te nemen moet men ze enige tijd bewaren in een
afgesloten doosje (1). Volgens andere waarnemers verspreiden ze een stoffige lucht (2).
Waar gevonden
Wij
hebben bietengordijnzwammen gevonden bij de hoek van de
Hanckemalaan en de Gast, tegenover de huisartsenpraktijk, op
beschaduwd, vochtig, grazig terrein, onder eiken.
Literatuur
1. Dam N, Kuyper TW (2011) Het geslacht Cortinarius in Nederland X: Een voorlopige sleutel. Coolia 54:189-208.
2. Erdigriechender Wasserkopf. Document op 123pilzsuche.de.
3. Gelderblom J (2003) Kleine donkergekleurde Telamonia's in Nederland en Vlaanderen. Coolia 46:78-89.
4. Kobayashi T (2010) Cortinarius rigidus new to Japan. Nippon Kingakukai Kaiho 51:68-70.
5. Mřrk slřrhat. Cortinarius umbrinolens P.D. Orton. Document op svampe.databasen.org.
6. O'Hanlon R, Harrington TJ (2012) The macrofungal diversity and community of Atlantic oak (Quercus petraea and Q.robur) forests in Ireland. Anales del Jardin Botánico de Madrid 69:107-117.
7. Pavučinovec páchnuci. Cortinarius umbrinolens P.D. Orton. Document op nahuby.sk.
8.
Rudawska M, Kujawska M, Leski T, Janowski D, Karlinski L, Wilgan R
(2019) Ectomycorrhizal community structure of the admixture tree
species Betula pendula, Carpinus betulus, and Tilia cordata grown in bare-root forest nurseries. Forest Ecology and Management 437:113-125.
9.
Tedersoo L, Suvi T, Jalrus T, Köljalg U (2008) Forest microsite effects
on community composition of ectomycorrhizal fungi on seedlings of Picea abies and Betula pendula. Environ Microbiol 10:1189-1201.
10. Umberbrauner Wasserkopf Cortinarius umbrinolens. Document op tintling.com.
Terug naar de soortenlijst