Blauwplaatstropharia

De blauwplaatstropharia is een grote paddenstoel (hoeddiameter tot 20 cm), die leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal. In Nederland groeit hij vooral op houtsnippers en grof gehakt plantaardig afval dat in tuinen is uitgestrooid of in wegbermen is gedeponeerd (1). De hoed is roodbruin tot roodpurper van kleur, maar kan bij ouderdom bleekbruin of grijswit worden (2). Het hoedoppervlak heeft bij veroudering de neiging om te barsten (2). De plaatjes aan de onderzijde van de hoed staan dicht opeen en hebben aanvankelijk een lichtgrijze (bijna witte) kleur. Later worden ze violet en uiteindelijk bijna zwart. De bleke steel van de paddenstoel is voorzien van een grof getande ring. Aan de steelbasis zijn dikwijls witte rhizomorfen aanwezig (schimmeldraden die op wortels lijken) (2). De sporen zijn donkerpaars. De basenvolgorde van het totale genoom van de blauwplaatstropharia is vastgesteld (5). Het mycelium van blauwplaatstropharia's is, evenals dat van sommige andere paddenstoelen, in staat om nematoden (minuscule bodembewonende wormen) te vangen, te doden en te verteren. Voor dat doel beschikt de schimmel over bijzondere cellen met vingervormige uitsteeksels, die acanthocyten worden genoemd (6,14). De soort is bekend uit Europa, Noord Amerika, Japan, China en Argentinië (7). In Europa dook hij pas op in de vijftiger jaren van de vorige eeuw (7) en in Noord Amerika schijnt hij niet in het wild, maar alleen op door mensen beïnvloede standplaatsen voor te komen (2). Mogelijk is hij van elders ingevoerd, wellicht vanuit het Verre Oosten.

De blauwplaatstropharia wordt beschouwd als een paddenstoelsoort die goed eetbaar is (hoewel sommige mensen hem niet lekker vinden vanwege een gronderige bijsmaak). Hij wordt voor menselijke consumptie gekweekt op houtsnippers (1), vooral in China (5), en er worden starterkits aangeboden om de zwammen in de eigen tuin of kas te kweken. Met in de natuur verzamelde exemplaren is voorzichtigheid geboden. In Duitsland waren er enkele vergiftigingsgevallen door wilde stropharia's, wellicht omdat de verzamelaars in hun ijver ook andere soorten hadden meegenomen (of vruchtlichamen die al oud en bedorven waren). De paddenstoel bevat peptiden met een bloeddrukverlagende werking (3) en ook peptiden die aan smaakreceptoren binden (4). Naast zulke peptiden bevatten de vruchtlichamen ook steroïden waarvan sommige unieke structuren hebben (10,11) en andere de groei van schadelijke schimmels (9) en van antibiotica-resistente bacteriën (12) kunnen afremmen. Ook is er een bijzonder lectine aanwezig met anti-tumor en antivirale eigenschappen (13). De vruchtlichamen zijn bijzonder eiwitrijk en worden daarom beschouwd als een goede voedselbron (4,5). Uit experimenten in China is gebleken dat wisselbouw (teelt van rijst of chilipeper tijdens de zomer, teelt van blauwplaatstropharia's op dezelfde percelen tijdens de winter) goed mogelijk is en leidt tot bodemverbetering (8).

2. Emberger G (2008) Stropharia rugosoannulata. Document op www.messiah.edu/Oakes/fungi_on_wood.
3. Li W, Chen W, Ma H, Wu D, Zhang Z, Yang Y (2022) Structural characterization and angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitory mechanism of Stropharia rugosoannulata mushroom peptides prepared by ultrasound. Ultrasonics Sonochemistry 88:106074.
4. Li W, Chen W, Wu D, Zhang Z, Yang Y (2022) Taste peptides derived from Stropharia rugosoannulata fermentation mycelium and molecular docking to the taste receptor T1R1/T1R3. Front Nutr 9:960218.
5. Li S, Zhao S, Hu C, Mao C, Guo L, Yu HL, Yu H (2022) Whole genome sequence of an edible mushroom Stropharia rugosoannulata (Daqiugaigu). J Fungi 8:99.
6. Luo H, Li X, Li G, Pan Y, Zhang K (2006) Acanthocytes of Stropharia rugosoannulata function as a nematode-attacking device. Appl Environ Microbiol 72:2982-2987.
7. Riesen-Träuschling. Document op de.wikipedia.org.
8. Tang S, Fan T, Jin L, Lei P, Shao C, Wu S, Yang Y, He Y, Ren R, Xu J (2022) Soil microbial diversity and functional capacity associated with the production of edible mushroom Stropharia rugosoannulata in croplands. Peer J 10:e14130.
9.Wu J, Fushimi K, Tokuyama S, Ohno M, Miwa T, Koyama T, Yazawa K, Nagai K, Matsumoto T, Hirai H, Kawagishi H (2011) Functional-food constituents in the fruiting bodies of Stropharia rugosoannulata. Biosci Biotechnol Biochem 75:1631-1634.
10. Wu J, Kobori H, Kawaide M, Suzuki T, Choi JH, Yasuda N, Noguchi K, Matsumoto T, Hirai H, Kawagishi H (2013) Isolation of bioactive steroids from the Stropharia rugosoannulata mushroom and absolute configuration of strophasterol B. Biosci Biotechnol Biochem 77:1779-1781.
11. Wu J, Suzuki T, Choi JH, Yasuda N, Noguchi K, Hirai H, Kawagishi H (2013) An unusual sterol from the mushroom Stropharia rugosoannulata. Tetrahedron Lett 54:4900-4902.
12. Wu J, Tokuyama S, Nagai K, Yasuda N, Noguchi K, Matsumoto T, Hirai H, Kawagishi H (2012) Strophasterols A to D with unprecedented steroid skeleton: From the mushroom Stropharia rugosoannulata. Angew Chem 124:10978-10980.
13. Zhang W, Tian G, Geng X, Zhao Y, Ng TB, Zhao L, Wang H (2014) Isolation and characterization of a novel lectin from the edible mushroom Stropharia rugosoannulata. Molecules 19:19880-19891.
14. Zouhar M, Douda O, Nováková J, Doudová E, Mazákova J, Wenzlová J, Rysánek P, Renco M (2013) First report about the trapping activity of Stropharia rugosoannulata acanthocytes for Northern Root Knot Nematode. Helminthologia 50:127-131.