Bleke franjehoed

De bleke franjehoed is een algemene paddenstoel die leeft van de afbraak van vermolmd, halfvergaan hout. Men vindt hem in groepen bij bomen, op boomstronken of afgevallen takken en in vochtig grasland. De vruchtlichamen lijken soms in groepen op de bodem te groeien, maar ondergronds zijn er dan altijd houtresten aanwezig. In een Duits onderzoek verscheen de paddenstoel pas na 3 jaar op stobben van gekapte bomen (9). In Afrika, Azië en Australië kunnen orchideeën zonder bladgroen, zoals Eulophia zollingeri, Satyrium nepalense en Epipogeum roseum met het mycelium van de bleke franjehoed mycorrhiza vormen (3,6,10). Bleke franjehoeden hebben een dunvlezige, broze hoed met een doorsnee van 3 tot 6 centimeter. De hoedkleur is variabel en afhankelijk van de vochtigheid van het weer: in jonge en vochtige toestand bruinachtig of geelbruin, bij het ouder worden bleker (1). De plaatjes aan de onderzijde van de hoed zijn aanvankelijk wit, later roze-grijs en uiteindelijk donkerbruin. In tegenstelling tot inktzwammen vervloeien de hoeden niet wanneer de sporen rijpen (8,11). Aan de hoedrand is meestal een karakteristieke "witte franje" van velumresten zichtbaar (11, zie ook de derde foto van links). De witte steel is hol en evenals de hoed erg broos (13).

De genusnaam Psathyrella is een verkleinwoord. Het Griekse woord psathyros betekent bros, of brokkelig. Een Psathyrella is een "kleine broze" (1,8). De hoeden en stelen van de paddenstoelen uit dit geslacht zijn inderdaad heel fragiel en worden gemakkelijk beschadigd. De soortnaam candolleana is een eerbetoon aan de Zwitserse botanicus Augustin Pyramus de Candolle, die leefde van 1778-1841 (1,2,8). De bleke franjehoed kan worden verwisseld met de vroege franjehoed (Psathyrella spadiceogrisea), de witsteelfranjehoed (Psathyrella piluliformis) en de spaanderfranjehoed (Psathyrella marcescibilis) (13). Bovendien is Psathyrella candolleana vermoedelijk niet één soort maar een complex van meerdere soorten, ondersoorten en variëteiten (4). De paddenstoel is in het verleden bekend geweest onder veel verschillende namen. Van de Latijnse naam bestaan er dan ook talrijke synoniemen (1,8).

Over de eetbaarheid van de bleke franjehoed lopen de meningen uiteen. Volgens sommigen is hij eetbaar, volgens anderen oneetbaar (2). Wij houden het op het laatste, gezien de kans op verwisseling met giftige of hallucinogene soorten. Bovendien is van de bleke franjehoed bekend dat hij arsenicum in zijn vruchtlichamen kan ophopen, in de vorm van arsenobetaine, dimethylarsinezuur, methylarsonzuur en tetramethylarsonium kation (5). Erg gezond kan de paddenstoel dus niet zijn. Uit het mycelium van de bleke franjehoed zijn bijzondere plantenstoffen geïsoleerd die een skelet van drie ringen met 5, 7 en 6 koolstofatomen gemeenschappelijk hebben. Hun functie in de paddenstoel is onbekend, en helaas bleken deze verbindingen geen tumorgroei of virusremmende eigenschappen te hebben (14). Oude vruchtlichamen van de bleke franjehoed fungeren als voedselbron voor fruitvliegjes (12).

We hebben bleke franjehoeden in Zuidhorn op allerlei plaatsen aangetroffen, o.a. in de westberm van de Heemskerkstraat, de noordberm van de Hanckemalaan, en aan een greppelrand bij de NH kerk op begraven hout. In Briltil zagen we de paddenstoel ook meerdere malen, o.a. bij de driesprong van Noordstar, Kalmoes en Pijlkruid.