Donker landkaartmos (Rhizocarpon reductum)

Donker landkaartmos groeit als pioniersoort op zuur gesteente (bakstenen muren, grafzerken, kiezels, zwerfstenen, hunebedden, beschoeiingen van dijken). In zeldzame gevallen kan het ook op de schors van berkentakjes en op tegels of glas worden aangetroffen (4). Dit korstmos houdt van vochtige lucht en mijdt groeiplaatsen in de volle zon. De individuele thalli zijn 1 tot 5 cm groot, maar er kunnen soms meerdere exemplaren zijn versmolten die gezamenlijk een grotere oppervlakte beslaan. Ze zijn grijs of grijsbruin van kleur en er zit een zwart hypothallus onder dat aan de rand vaak duidelijk is te zien. Randlobben ontbreken, maar er kunnen randvezels aanwezig zijn. Het thallus is in kleine, hoekige areolen (eilandjes) opgesplitst (0.2-0.4 mm). De apotheciën zijn klein (0.4-0.6 mm diameter), zwart, en steken niet boven het thallus uit (2,3,6-8). Donker landkaartmos bevat stictisch zuur, een plantenstof die de groei van kankercellen kan afremmen (5). In een Brits onderzoek werd de groeisnelheid van vier korstmossoorten (donker landkaartmos, steenstrontjesmos, gewoon landkaartmos, dikke blauwkorst) in Wales vergeleken. Donker landkaartmos bleek het snelst te groeien. De straal van een thallus nam toe met gemiddeld 1,5 mm per jaar. De groeisnelheid was tevens afhankelijk van de grootte van het thallus. Kleine thalli groeiden langzamer dan wat grotere exemplaren en in grote thalli nam de groeisnelheid weer af (1). Het verband tussen groeisnelheid en thallusgrootte is bij korstvormige en bladvormige lichenen verschillend (1). Donker landkaartmos is wijdverspreid: Het komt voor in Europa, Azië, Noord Amerika, Afrika, Australië, en Nieuw Zeeland (10), maar ontbreekt in de poolstreken en de alpiene zones (4).

Naam

De genusnaam Rhizocarpon is van twee Griekse woorden afgeleid: het woord rhiza dat “wortel”, en het woord karpos dat “vrucht” betekent. De Latijnse soortnaam reductum betekent “diepliggend”, deze heeft betrekking op de apotheciën. Rhizocarpon obscuratum is een synoniem van R.reductum (9).

Waar gevonden

Wij hebben thalli van donker landkaartmos gevonden op een beschaduwd, bakstenen muurtje voor de Rensumaborg in Uithuizermeeden (brugrand over de slotgracht).

Literatuur

1. Armstrong RA (2005) Growth curves of four crustose lichens. Symbiosis 38:47-57.
2. Association Française de Lichénologie. Rhizocarpon reductum Th. Fr. Document op www.afl-lichenologie.fr.
3. Gérault A. Rhizocarpon reductum Th.Fr. Document op www.lichensmaritimes.org.
4. Ihlen PG (2004) Taxonomy of the non-yellow species of Rhizocarpon (Rhizocarpaceae, lichenized Ascomycota) in the Nordic countries, with hyaline and muriform ascospores. Mycol Res 108:533-570.
5. Matwiejuk A (2010) Lichen secondary metabolites occurring in lichens of the genus Rhizocarpon Ramond ex DC (Rhizocarpaceae, lichenized Ascomycota) in Poland. Rocz Akad Roln Pozn 389:107-113.
6. Rhizocarpon reductum. Document op www.dorsetnature.co.uk [Dorset Nature]
7. Rhizocarpon reductum. Document op fungi.myspecies.info [Fungi of Great Britain and Ireland]
8. Rhizocarpon reductum. Document op www.irishlichens.ie. [Irish Lichens]
9. Silverside AJ (2014) Rhizocarpon reductum Th.Fr. Document op lastdragon.org [Images of British Lichens]
10. Wang WC, Zhao ZT, Zhang LL (2015) Four Rhizocarpon species new to China. Mycotaxon 130:883-891.

Terug naar de soortenlijst