Gebogen schildmos

Gebogen schildmos heeft een heldergrijs tot grijsgroen thallus dat wel 10 cm groot kan worden. De thalluslobben zijn kort, enigszins opstijgend en omgekruld. Op het thallus zijn heldergroene soralen aanwezig, maar apotheciën ontbreken meestal. De onderzijde van het thallus is zwart met bruine randen en heeft weinig rhizinen (2,5,6,8). Gebogen schildmos komt over de hele wereld voor, in de tropische en gematigde klimaatzones. Het groeit op de stam en horizontale takken van loofbomen, vooral de zwarte els, op vochtige plaatsen. Soms kan het ook op rottend hout en heel zelden ook op steen worden aangetroffen. Het thallus is nogal los aangehecht aan het substraat (9). De soort is lichtminnend maar gevoelig voor uitdroging (2) en voor NO en NO2 in de lucht (3). Gebogen schildmos lijkt zich in Scandinavië uit te breiden (4) en is ook in Duitsland (10) en Nederland (9,11) met een opmars bezig, wellicht vanwege de klimaatverandering. De fotobiont in gebogen schildmos is de eencellige groene alg Trebouxia crenulata (1). De chemische structuur van bijzondere plantenstoffen in dit korstmos is vastgesteld (7). Deze stoffen beschermen het thallus waarschijnlijk tegen zuurstofschade (7).

De Latijnse soortnaam revoluta betekent “omgekruld” of “teruggebogen”. De genusnaam Hypotrachyna is van twee Griekse woorden afgeleid: het voorzetsel hypo dat “onder” en het bijvoeglijk naamwoord trachys dat “ruw” betekent. Hypotrachyna revoluta betekent dus: “omgekruld korstmos met een ruwe onderkant”. Parmelia revoluta is een synoniem van Hypotrachyna revoluta.

1. Ahmadjian V (1993) The lichen photobiont: What can it tell us about lichen systematics? Bryologist 96:310-313.
2. Börjes M (2014) Differences in lichen flora on trees imported from different nurseries. Do recent findings of rare Parmeliaceae in Sweden reflect the provenience of the trees housing them? B.Sc. Report, Department of Biological and Environmental Sciences, University of Gothenburg, Sweden.
3. Davies L, Bates JW, Bell JNB, James PW, Purvis OW (2007) Diversity and sensitivity of epiphytes to oxides of nitrogen in London. Environmental Pollution 146:299-310.
4. Fritz Ö, Hultengren S (1998) Örlav, Hypotrachyna revoluta, funnen på ett stort antal nya lokaler i sydvästra Sverige. Svensk Bot Tidskr 92:139-146.
5. Hypotrachyna revoluta sens. str. Document op www.dorsetnatureco.uk [Dorset Nature].
6. Nimis PL, Wolseley P, Martellos S (2009) A key to common lichens on trees in England. KeyToNature, Natural History Museum.
7. Papadopoulou P, Tzakou O, Vagias C, Kefalas P, Roussis V (2007) ß-Orcinol metabolites from the lichen Hypotrachyna revoluta. Molecules 12:997-1005.
8. Silverside AJ (2013) Hypotrachyna revoluta (Flörke) Hale (= Parmelia revoluta Flörke). Document op lastdragon.org [Images of British Lichens]
9. Spier L, Aptroot A, van Herk CM (2007) Hypotrachyna afrorevoluta (Schilferig schildmos), een over het hoofd gezien algemeen macrolicheen, nieuw voor Nederland. Buxbaumiella 77:18-20.
10. Stapper NJ, John V (2015) Monitoring climate change with lichens as bioindicators. Pollution Atmosphérique 226:1-12.
11. Van Herk CM (2019) Teloorgang van epifyten in de bossen op de Utrechtse heuvelrug. Buxbaumiella 115:14-22.