Gele aardappelbovist (Scleroderma citrinum)

Aardappelbovisten SmitparkAardappelbovisten drie op een rijGrootschubbig exemplaar

De gele aardappelbovist is een heel algemene paddenstoel in loof- en naaldbossen, parken en lanen, vooral op zandige grond (9). Het mycelium van deze soort is een mycorrhiza-partner van allerlei loofbomen, vooral de zomereik. De schimmel werkt bovendien samen met bacteriën die mineralen uit de bodem aan de zwam en aan diens gastheerbomen ter beschikking stellen (1,8). In zeldzame gevallen kan de paddenstoel ook groeien op verrot hout (4). De knol- of bolvormige vruchtlichamen staan meestal in kleine groepjes bijeen en zien er uit als aardappels. Aardappelbovisten zijn buikzwammen waarbij de sporen inwendig gevormd worden. Het citroengele tot geelbruine omhulsel (peridium) is taai van structuur, enkele millimeters dik en aan de buitenzijde voorzien van grove wratten of schubben. Het sporenvormende weefsel in het inwendige (de gleba) is aanvankelijk wit en stevig en ruikt aangenaam kruidig, maar wordt vanwege de rijping van de sporen spoedig donkergrijs en poederachtig, en begint muf te ruiken. Bij volledige rijpheid scheurt het peridium aan de bovenkant open en komen de sporen vrij (4,9).
 
Naam

De genusnaam Scleroderma is van twee Griekse woorden afgeleid en betekent "harde huid". De soortnaam citrinum heeft betrekking op de gelige kleur (6). 

Eetbaarheid/nut
 
Gele aardappelbovisten zijn giftig. Het eten van de paddenstoel kan braken en buikpijn veroorzaken en tot zweetaanvallen aanleiding geven. Ook kan er een verlaging van de bloeddruk optreden die duizeligheid en flauwvalneigingen, en in ernstige gevallen langdurige bewusteloosheid teweeg brengt. Stoornissen van het gezichtsvermogen en roesachtige verschijnselen kunnen zich eveneens voordoen. Zulke effecten treden al na 30 tot 45 minuten op. Welke toxische stoffen voor de vergiftiging verantwoordelijk zijn is niet bekend (3).Het peridium van de paddenstoel bevat een hoge concentratie van gele kleurstoffen, zoals sclerocitrine, norbadion A, badion A en xerocominezuur. De structuur en de biosynthese van deze verbindingen is vastgesteld (10). Het mycelium van  de aardappelbovist kan zware metalen (zoals cadmium) uit de bodem opnemen en die in hun vruchtlichamen ophopen. Van deze eigenschap kan misschien gebruik worden gemaakt bij bodemsanering (2). Ook bevat de paddenstoel plantenstoffen die de groei van plantenziekten veroorzakende schimmels kunnen afremmen (7). Met een aardappelbovist waarvan de sporen bijna rijp zijn, kunnen tekeningen worden gemaakt - het effect doet aan een crayonpotlood denken (5). 

Waar gevonden

Gele aardappelbovisten verschijnen in het westelijk deel van het Smitpark dikwijls, op de hellingen van een zanddijkje dat wordt beschaduwd door allerlei loofbomen (onder andere haagbeuken en eiken).

Literatuur

1. Calvaruso C, Turpault MP, Leclerc E, Ranger J, Garbaye J, Uroz S, Frey-Klett P (2010) Influence of forest trees on the distribution of mineral weathering-associated bacterial communities of the Scleroderma citrinum mycorrhizosphere. Appl Environ Microbiol 76:4780-4787.
2. Carrillo-González R, González-Chávez MCA (2012) Tolerance to and accumulation of cadmium by the mycelium of the fungi Scleroderma citrinum and Pisolithus tinctorius. Biol Trace Elem Res 146:388-395 (Erratum 146:426).
3. Dickschaliger Kartoffelbovist. Document op de.wikipedia.org.
4. Emberger G. Sclerodera citrinum. Document op messiah.edu/oakes/fungi_on_wood.
5. Kopitzke D, Furchgott J (2005) Scleroderma as an artist's medium. Mycophile Nov/Dec:1,3,14.
6. Scleroderma citrinum Pers. - Common Earthball. Document op first-nature.com.
7. Soytong K, Sibounnavong P, Kanokmedhakul K, Kanokmedhakul S (2014) Biological active compounds of Scleroderma citrinum that inhibit plant pathogenic fungi. J Agric Technol 10:79-86.
8. Uroz S, Turpault MP, Van Scholl L, Palin B, Frey-Klett P (2011) Long term impact of mineral amendment on the distribution of the mineral weathering-associated bacterial communities from the beech Scleroderma citrinum ectomycorrhizosphere. Soil Biol Biochem 43:2275-2282.
9. Vandendriessche F. Gele aardappelbovist - Scleroderma citrinum Pers.:Pers. Document op mycologia.be.
10. Winner M, Giménez A, Schmidt H, Sontag B, Steffan B, Steglich W (2004) Unusual pulvinic acid dimers from the common fungi Scleroderma citrinum (Common Earthball) and Chalciporus piperatus (Peppery Bolete). Angew Chem Int Ed 43:1883-1886. 

Terug naar de soortenlijst