Geringde breeksteeltjes

Geringde breeksteeltjes is de naam van een groep van minstens vijf verschillende paddenstoelsoorten die op voedselrijke bodem (zand of klei) in bossen, maar ook in beschaduwd grasland en in parkachtige omgeving kunnen worden aangetroffen (2,6). Sommige van deze soorten komen ook in moerasbossen voor (1) en andere kunnen groeien op rottend hout of mest (4). Hun mycelia leven van de afbraak van dood plantaardig materiaal. De hoed van de paddenstoeltjes is klein (2 tot 3 cm doorsnee), klokvormig of uitgespreid met een bultje in het midden, rossig bruin tot okergeel van kleur en voorzien van een gestreepte rand. De plaatjes aan de onderzijde van de hoed zijn leemkleurig tot roestbruin. De steel van de paddenstoeltjes is bepoederd, gestreept en voorzien van een ring, die bij volgroeide exemplaren nog compleet, maar soms ook gedeeltelijk, aanwezig kan zijn (1). Twee van de Europese soorten van geringde breeksteeltjes, het rimpelig breeksteeltje (Pholiotina rugosa) en het voorjaarsbreeksteeltje (Pholiotina aporos) komen ook voor in de Verenigde Staten (3,8,12). Het manchetbreeksteeltje komt ook in het noorden van IJsland veel voor (14).

Toen we de paddenstoeltjes voor het eerst zagen riepen we spontaan: "Wat leuk, geringde breeksteeltjes!". Maar helaas kunnen er op de vindplaatsen in Zuidhorn minstens vijf verschillende breeksteeltjes met een ring om de steel aanwezig zijn: het geringd breeksteeltje (Pholiotina arrhenii), het voorjaarsbreeksteeltje (Pholiotina aporos), het gekraagd breeksteeltje (Pholiotina teneroides), het manchetbreeksteeltje (Pholiotina vexans) en het rimpelig breeksteeltje (Pholiotina rugosa). En deze soorten zijn alleen na microscopisch onderzoek te onderscheiden, en zelfs dan alleen nog maar door experts (9). Wij houden het dus maar op de groep van de geringde breeksteeltjes ("annulate Pholiotina species") en durven de gevonden soorten geen naam te geven. Verwantschappen tussen de soorten van de familie Bolbitiaceae, waartoe de breeksteeltjes behoren, zijn onderzocht met behulp van moleculair-biologische technieken (11). Hoe de vruchtlichamen zich in anatomische zin ontwikkelen is onderzocht met de lichtmicroscoop (13).

Sommige breeksteeltjes met een ring zijn niet giftig (2), maar andere soorten, zoals het rimpelig breeksteeltje, zijn even dodelijk als de groene knolamaniet en bevatten dezelfde toxines (10). Het is dus buitengewoon onverstandig om welk breeksteeltje dan ook voor een maaltijd te gebruiken.

Wij hebben geringde breeksteeltjes in Zuidhorn op twee plaatsen gevonden: in grazig terrein ten zuiden van het Bospad, en op kale, kleiige bodem onder struweel in de berm van een verhard wandelpad tussen de sportvelden. Mogelijk ging het bij deze twee vindplaatsen om twee verschillende soorten. De twee foto's linksboven laten de soort zien die groeide onder het struweel, terwijl de twee foto's aan de rechterkant zijn gemaakt van de soort uit grazig terrein. Zulke vindplaatsen zijn voor geringde breeksteeltjes gangbaar (5,7).

1. Bujakiewicz A (2010) On some agarics occurring in carr forests. Acta Mycol 45:73-89.
2. Geringd breeksteeltje. Document op nl.wikipedia.org.
3. Hausknecht A, Krisai-Greilhuber I, Voglmayr H (2004) Type studies in North American species of Bolbitiaceae belonging to the genera Conocybe and Pholiotina. Österr Z Pilzk 13:153-235.
4. Hausknecht A, Krisai-Greilhuber I (2007) Infrageneric division of the genus Pholiotina - a classical approach. Österr Z Pilzk 16:133-145.
5. Kalamees K, Hausknecht A, Vauras J (2013) Checklist of the genera Conocybe and Pholiotina (Agaricales, Agaricomycetes) in Estonia. Folia Cryptog Estonica 50:33-39.
6. Kits van Waveren E (1970) The genus Conocybe subgen. Pholiotina I. The European annulate species. Persoonia 6:119-165.
7. Kujawa A (2009) Macrofungi of wooded patches in the agricultural landscape I. Species diversity. Acta Mycol 44:49-75.
8. Kuo M (2020) Pholiotina rugosa. Document op mushroomexpert.com.
9. Kuo M (2023) The genera Conocybe and Pholiotina. Document op mushroomexpert.com.
10. Sargent M (2024) Welke paddenstoelen je NIET moet eten: Een korte gids. Document op zamnesia.nl.
11. Tóth A, Hausknecht A, Krisai-Greilhuber I, Papp T, Vágvölgyi C, Nagy LG (2013) Iteratively refined guide trees help improving alignment and phylogenetic inference in the mushroom family Bolbitiaceae. PLOS One 8:e56143.
12. Voorjaarsbreeksteeltje. Document op nl.wikipedia.org.