Hoewel de gewone krulzoom plaatjes heeft, is hij nauwer verwant met de boleten dan met de typische plaatjeszwammen. De paddenstoel ziet eruit als een bruine houten tol. Het is een algemene soort die zowel in bossen als in grazige bermen voorkomt. De hoed heeft een karakteristieke ingerolde rand. De plaatjes lopen langs de steel af en kunnen daar op de poriën van buisjeszwammen lijken. Bij beschadiging of druk verkleuren ze via bruin naar zwart. Het hoedoppervlak is aanvankelijk donzig-vezelig maar later glad, en kleverig bij vochtig weer. De plaatjes kunnen gemakkelijk van het hoedvlees afgepeuterd worden. Krulzomen zijn ectomycorrhiza-partners van diverse loof- en naaldbomen (1,2,4,6,8,10,13). De paddenstoel is in tegenstelling tot de meeste ectomycorrhiza-soorten echter weinig gevoelig voor vermesting en bodemvervuiling (8,13). Hij kan bij zeer jonge exemplaren van zijn gastheerbomen al voorkomen (4,6,9). Het mycelium van krulzomen is in staat om dood plantaardig materiaal af te breken via een mechanisme dat overeenkomst vertoont met de afbraak van hout door bruinrot veroorzakende schimmels (12). Mineralen die daarbij vrij komen worden door het mycelium voor een deel naar de gastheerbomen getransporteerd (1,6).

Naam

De genusnaam Paxillus is afgeleid van het Latijnse woord voor "pen" of "pin". De soortnaam involutus betekent "ingerold", dit heeft betrekking op de hoedrand (10).

Eetbaarheid/nut

Krulzomen werden in Oost-Europa op grote schaal voor consumptie verzameld, en dikwijls ingemaakt. Men vermeed het eten van de rauwe paddenstoel aangezien die maag- en darmklachten kon veroorzaken (3). Bij gekookte paddenstoelen traden zulke verschijnselen niet op, en de smaak werd als aangenaam ervaren. Later ontdekte men dat krulzomen bij herhaald gebruik een uiterst gevaarlijke autoimmuun-reactie teweeg brengen, in ernstige gevallen met dodelijke afloop. Het immuunsysteem van het slachtoffer begint de eigen rode bloedcellen plotseling als lichaamsvreemd te beschouwen en valt deze aan. Dit kan aanleiding geven tot acuut nierfalen, shock, ventilatiestilstand, haemolyse en inwendige bloedstollingen. Krulzomen staan daarom tegenwoordig te boek als dodelijk giftig (5,7,11,13,14).  

Waar gevonden

In Zuidhorn hebben we krulzomen aangetroffen langs de Gast, Boltslaan, Hanckemalaan, Patrijzenlaan, Boslaan en Van Houtenstraat. Bovendien bij de parkeerplaatsen van het voormalig zwembad De Waterborgh. Dikwijls in groot aantal.
 
Literatuur

1. Andersson S, Jensen P, Söderström B (1996) Effects of mycorrhizal colonization by Paxillus involutus on uptake of Ca and P by Picea abies and Betula pendula grown in unlimed and limed peat. New Phytol 133:695-704.
2. Blaudez D, Chalot M, Dizengremel P, Botton B (1998) Structure and function of the ectomycorrhizal association between Paxillus involutus and Betula pendula II. Metabolic changes during mycorrhiza formation. New Phytol 138:543-552.
3. Bschor F, Mallach HJ (1963) Vergiftungen durch den Kahlen Krempling (Paxillus involutus), eine genießbare Pilzart. Arch Toxicol 20:82-95.
4. Garbaye J, Churin JL (1997) Growth stimulation of young oak plantations inoculated with the ectomycorrhizal fungus Paxillus involutus with special reference to summer drought. Forest Ecology and Management 98:221-228.
5. Giebelmann R (2005) Kulturgeschichtliches zum Muscarin. Toxichem und Kremtech 72:78-80. 
6. Jentschke G, Brandes B, Kuhn AJ, Schröder WH, Becker JS, Godbold DL (2000) The mycorrhizal fungus Paxillus involutus transports magnesium to Norway spruce seedlings. Evidence from stable isotope labeling. Plant and Soil 220:243-246. 
7. Kaufmann P (2007) Pilzvergiftungen: Toxidrome, Diagnose und Therapie. Wiener Medizinische Wochenschrift 157:493-502. 
8. Kraigher H, Batic F, Agerer R (1996) Types of ectomycorrhizae and mycobioindication of forest site pollution. Phyton 36:115-120.
9. Mason PA, Wilson J, Last FT (1983) The concept of succession in relation to the spread of sheathing mycorrhizal fungi on inoculated tree seedlings growing in unsterile soils. Plant and Soil 71:247-256.
10. Paxillus involutus (Batsch) Pers. – Brown Rollrim. Webdocument op www.first-nature.com.
11. Riethmüller J,Tomaske M, Bosk A, Gerhardt E, Amon O, Niethammer D (2004) Therapie der häufigsten Pilzvergiftungen. Monatsschr Kinderheilkd 152:892-901.
12. Rineau F, Roth D, Shah F, Smits M, Johansson T, Canbäck B, Olsen PB, Persson P, Grell MN, Lindquist E, Grigoriev IV, Lange L, Tunlid A (2012) The ectomycorrhizal fungus Paxillus involutus converts organic matter in plant litter using a trimmed brown-rot mechanism involving Fenton chemistry. Envir Microbiol 14:1477-1487.
13. Rockefeller A a.o. Paxillus involutus. Retrieved from en.wikipedia.org.
14. Winkelmann M, Stangel W, Schedel I, Grabensee B (1986) Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange. Klin Wochenschr 64:935-938.

Terug naar de soortenlijst