Gewone krulzoom (Paxillus involutus)
De gewone krulzoom is een paddenstoel die eruit ziet als een bruine
houten
tol. Het is een algemene soort in bossen en in grazige wegbermen.
De hoed heeft een karakteristieke ingerolde rand. De plaatjes lopen
langs de steel af en kunnen daar op de poriën van buisjeszwammen
lijken. Bij
beschadiging of druk verkleuren ze via bruin naar zwart. Het
hoedoppervlak is
aanvankelijk donzig-vezelig maar later glad, en bij vochtig weer kleverig. De
plaatjes kunnen gemakkelijk van het hoedvlees afgepeuterd worden. Krulzomen
zijn ectomycorrhiza-partners van diverse loof- en naaldbomen (1,2,4,6,8,10,13). Ze kunnen al bij zeer
jonge exemplaren van hun gastheerbomen voorkomen (4,6,9).
De soort is in tegenstelling tot de meeste ectomycorrhiza-paddenstoelen weinig gevoelig voor vermesting en bodemvervuiling (8,13). Het mycelium van
krulzomen is bovendien in staat om dood plantaardig materiaal af te breken, via een
mechanisme dat lijkt op de afbraak van hout door bruinrot
veroorzakende schimmels (12). Mineralen die tijdens dit afbraakproces vrijkomen worden door het
mycelium voor een deel naar de gastheerbomen getransporteerd (1,6).
Naam
De
genusnaam Paxillus is afgeleid van
het Latijnse woord voor "pen" of "pin". De soortnaam involutus betekent "ingerold",
dit heeft betrekking op de hoedrand (10). Hoewel
de gewone krulzoom plaatjes heeft, is hij nauwer verwant met de boleten dan met
de typische plaatjeszwammen.
Eetbaarheid/nut
Krulzomen
werden in Oost-Europa op grote schaal voor consumptie verzameld,
en ingemaakt. Men vermeed het eten van de rauwe paddenstoel
aangezien die maag- en
darmklachten kon veroorzaken (3). Bij gekookte paddenstoelen traden
zulke
verschijnselen niet op, en de smaak werd als aangenaam ervaren. Later
ontdekte
men dat krulzomen bij herhaald gebruik een uiterst gevaarlijke
autoimmuun-reactie teweeg kunnen brengen, in ernstige gevallen met
dodelijke afloop.
Het immuunsysteem van het slachtoffer beschouwt de eigen rode
bloedcellen
dan plotseling als lichaamsvreemd en valt deze aan. Dit kan
aanleiding geven tot
acuut nierfalen, shock, ventilatiestilstand, haemolyse en
inwendige stollingen.
Krulzomen worden tegenwoordig daarom beschouwd als een dodelijk
giftige paddenstoelsoort (5,7,11,13,14).
Waar
gevonden
In
Zuidhorn hebben we krulzomen aangetroffen langs de Gast, Boltslaan,
Hanckemalaan, Patrijzenlaan, Boslaan en Van Houtenstraat. Bovendien bij de
parkeerplaatsen van het voormalig zwembad De Waterborgh. Meestal in groot
aantal.
Literatuur
1. Andersson S, Jensen P, Söderström B (1996) Effects
of mycorrhizal colonization by Paxillus
involutus on uptake of Ca and P by Picea
abies and Betula pendula grown in
unlimed and limed peat. New Phytol 133:695-704.2. Blaudez D, Chalot M, Dizengremel P, Botton B (1998)
Structure and function of the ectomycorrhizal association between Paxillus involutus and Betula pendula II. Metabolic changes
during mycorrhiza formation. New Phytol 138:543-552.3.
Bschor F, Mallach HJ (1963) Vergiftungen durch den Kahlen Krempling (Paxillus involutus), eine genießbare
Pilzart. Arch Toxicol
20:82-95.4. Garbaye J, Churin JL (1997) Growth stimulation of
young oak plantations inoculated with the ectomycorrhizal fungus Paxillus involutus with special
reference to summer drought. Forest Ecology
and Management 98:221-228.5.
Giebelmann R (2005) Kulturgeschichtliches zum Muscarin. Toxichem und Kremtech 72:78-80. 6. Jentschke G, Brandes B, Kuhn AJ, Schröder WH,
Becker JS, Godbold DL (2000) The mycorrhizal fungus Paxillus involutus transports magnesium to Norway spruce seedlings.
Evidence from stable isotope labeling. Plant and Soil 220:243-246. 7. Kaufmann P (2007) Pilzvergiftungen: Toxidrome,
Diagnose und Therapie. Wiener Medizinische Wochenschrift 157:493-502. 8. Kraigher H, Batic F, Agerer R (1996) Types of
ectomycorrhizae and mycobioindication of forest site pollution. Phyton
36:115-120.9. Mason PA, Wilson J, Last FT (1983) The concept of
succession in relation to the spread of sheathing mycorrhizal fungi on
inoculated tree seedlings growing in unsterile soils. Plant and Soil
71:247-256.10. Paxillus
involutus (Batsch) Pers. – Brown Rollrim. Document op first-nature.com.11.
Riethmüller J,Tomaske M, Bosk A, Gerhardt E, Amon O, Niethammer D (2004)
Therapie der häufigsten Pilzvergiftungen. Monatsschr Kinderheilkd 152:892-901.12.
Rineau F, Roth D, Shah F, Smits M, Johansson T, Canbäck B, Olsen PB, Persson P,
Grell MN, Lindquist E, Grigoriev IV, Lange L, Tunlid A (2012) The
ectomycorrhizal fungus Paxillus involutus
converts organic matter in plant litter using a trimmed brown-rot mechanism
involving Fenton chemistry. Envir Microbiol 14:1477-1487.13. Rockefeller A a.o. Paxillus involutus. Document op en.wikipedia.org.14. Winkelmann M, Stangel W, Schedel I, Grabensee B
(1986) Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by
plasma exchange. Klin Wochenschr 64:935-938.
Terug naar de soortenlijst