Grijze slanke amaniet (Amanita vaginata)




De
grijze slanke amaniet is een
ectomycorrhiza-partner van meerdere boomsoorten - vooral populieren,
eiken,
berken en hazelaars, in Midden Europa en Azië ook van beuken en
allerlei naaldbomen
(6,7,10). De paddenstoel komt niet alleen voor in bossen maar ook aan
grazige bosranden en in lanen, wegbermen en slecht onderhouden gazons.
Hij lijkt
bodemverstoring goed te verdragen. De hoed kan een diameter van 10
centimeter
bereiken. Hij is aanvankelijk eivormig, later kegelvormig en ten slotte
vlak
uitgespreid, dikwijls met een kleine umbo
(knobbel) in het midden. De hoedrand is geribbeld of gegroefd. Het
hoedoppervlak is grijs tot grijsbruin van kleur, metaalachtig glanzend en een
beetje vettig. Er kunnen resten van het velum
universale op de hoed achterblijven, in de vorm van grauwwitte schubben. De
plaatjes aan de onderzijde zijn wit tot bleekgrijs en vrij dicht opeen staand.
De steel is slank en aan de bovenzijde smaller dan onderaan. Hij kan 8 tot 22
cm lang en 0.5 tot 2 cm dik worden, is bros en wordt uiteindelijk hol. De
steelbasis is niet knolvormig verdikt en een ring om de steel ontbreekt (3,8).
Aan de steelvoet is wel een gelobde beurs aanwezig, die grijsachtig of
roodbruin kan verkleuren. Het oppervlak van de steel is fijn bepoederd of
berijpt.
Naam
De soortnaam vaginata betekent "door een schede omgeven", dit heeft
betrekking op de beurs aan de voet van de steel (2). Amanita is een oude aanduiding van een paddenstoel. Amanitopsis vaginata, Agaricus plumbeus en Vaginata plumbea zijn synoniemen van Amanita vaginata (3).
Eetbaarheid/nut
In rauwe toestand is de grijze
slanke amaniet giftig. De vruchtlichamen bevatten chemische stoffen die rode
bloedcellen kapotmaken (2). Door grondig verhitten worden deze
vernietigd. In gekookte of gebakken toestand is de paddenstoel daarom eetbaar
(2). Vanwege de kans op verwisseling met giftige soorten is het echter niet
verstandig om slanke amanieten voor de maaltijd te bereiden. De zwam heeft
bovendien weinig smaak (6). Koeien schijnen hem toch graag te eten (1,6).
Biotechnologen zijn geinteresseerd in enzymen uit de slanke amaniet (esterases), die voor industriële
productieprocessen kunnen worden aangewend (5). De paddenstoel bevat bovendien
een bijzonder aminozuur, ß-methyleen-L-norleucine
(4) en plantenstoffen die vrije radicalen kunnen wegvangen (9).
Waar
gevonden
Grijze
slanke amanieten verschijnen
dikwijls in de oostberm van het Hoendiep O-zijde (vooral tussen
de Gabrug en de Sloep) en in beide bermen van de Zuiderweg (het
weggedeelte dat
overgaat in de Klinckemalaan). In kleiner aantal hebben we de
paddenstoel aangetroffen in de zuidberm van de Brilweg (tussen
Zilverschoon en Kortenaer).
Steeds in de nabijheid van grote, oude populieren.
Literatuur
1. Amanita vaginata. Webdocument op en.wikipedia.org.
2. Amanita vaginata. Webdocument op www.granadanatural.com.
3. Amanita vaginata (Bull.) Fr. - Grisette. Webdocument op www.first-nature.com.
4.
Berkowitz DB, Charette BD, Karukurichi KR, McFadden JM (2006)
Alpha-vinylic amino acids: occurrence, asymmetric synthesis, and
biochemical mechanisms. Tetrahedron: Asymmetry 17:869-882.
5.
Ertunga NS, Cakmak Ü, Colak A, Faiz Ö, Sesli E (2009) Characterisation
of esterolytic activity from two wild mushroom species, Amanita vaginata var. vaginata and Tricholoma terreum. Food Chemistry 115:1486-1490.
6. Grauer Scheidenstreifling. Webdocument op de.wikipedia.org.
7. Grauer Scheidenstreifling Amanita vaginata. Webdocument op tintling.com.
8. Kibby G (2003) An introduction to Amanita section Vaginatae. Field Mycology 4:126-127
9. Paloi S, Acharya K (2013) Antioxidant activities and bioactive compounds of polyphenol rich extract from Amanita vaginata (Bull.) Lam. Int J PharmTech Res 5:1645-1654
10.
Zhang RQ, Tang M, Chen H, Tian ZQ (2011) Effects of ectomycorrhizal
fungi on damping-off and induction of pathogenesis-related proteins in Pinus tabulaeformis seedlings inoculated with Amanita vaginata. Forest Pathology 41:262-269.
Terug naar de soortenlijst