Grijze slanke amaniet (Amanita vaginata)




De
grijze slanke amaniet is een
ectomycorrhiza-partner van
allerlei boomsoorten - vooral populieren,
eiken,
berken en hazelaars, in Midden Europa en Azië ook beuken en
diverse naaldbomen
(6,7,10). De paddenstoel komt behalve in bossen ook voor
in grazige bosranden en in lanen, wegbermen en slecht onderhouden
gazons.
Hij lijkt
bodemverstoring goed te verdragen. De hoed kan een doorsnee van 10 cm
hebben. Hij is aanvankelijk eivormig, later kegelvormig en ten slotte
vlak
uitgespreid, dikwijls met een kleine umbo
(knobbel) in het midden. De hoedrand is geribbeld of gegroefd. Het
hoedoppervlak is grijs tot grijsbruin van kleur, metaalachtig glanzend en een
beetje vettig. Er kunnen resten van het velum
universale op de hoed achterblijven, in de vorm van grauwwitte schubben. De
plaatjes aan de onderzijde zijn wit tot bleekgrijs en vrij dicht opeen staand.
De steel is slank en aan de bovenzijde smaller dan onderaan. Hij kan 8 tot 22
cm hoog en 0.5 tot 2 cm breed worden, is bros en wordt uiteindelijk hol. De
steelbasis is niet knolvormig verdikt en een ring om de steel ontbreekt (3,8).
Aan de steelvoet is wel een gelobde beurs aanwezig, die grijsachtig of
roodbruin kan verkleuren. Het oppervlak van de steel is fijn bepoederd of
berijpt.
Naam
Amanita is een oude aanduiding van een paddenstoel. De soortnaam vaginata betekent "door een schede omgeven", dit heeft
betrekking op de beurs aan de steelvoet (2). Amanitopsis vaginata, Agaricus plumbeus en Vaginata plumbea zijn synoniemen van Amanita vaginata (3).
Eetbaarheid/nut
In rauwe toestand is de grijze
slanke amaniet giftig. De vruchtlichamen bevatten chemische stoffen die rode
bloedcellen kapotmaken (2). Door grondig verhitten worden deze
vernietigd. In gekookte of gebakken toestand is de paddenstoel daarom eetbaar
(2). Vanwege de kans op verwisseling met giftige soorten is het echter niet
verstandig om slanke amanieten te nuttigen. De zwam heeft
bovendien weinig smaak (6). Koeien schijnen hem toch graag te eten (1,6).
Biotechnologen zijn geinteresseerd in enzymen (esterases) uit de paddenstoel, die voor industriële
productieprocessen kunnen worden aangewend (5). De vruchtlichamen bevatten bovendien
een bijzonder aminozuur, ß-methyleen-L-norleucine
(4) en plantenstoffen die vrije radicalen kunnen wegvangen (9).
Waar
gevonden
Grijze
slanke amanieten verschenen
dikwijls in de oostberm van het Hoendiep O-zijde (tussen
de Gabrug en de Sloep), maar omdat de daar aanwezige Canadapopulieren
zijn gerooid is de paddenstoel er verdwenen. Ze groeien nog wel
in de bermen van de Zuiderweg (vooral waar deze
overgaat in de Klinckemalaan), in de zuidberm van de Brilweg (tussen
Zilverschoon en Kortenaer) en in de bermen van de Mokkenburgweg in
Noordhorn.
Steeds in de nabijheid van grote, oude populieren.
Literatuur
1. Amanita vaginata. Document op en.wikipedia.org.
2. Amanita vaginata. Document op granadanatural.com.
3. Amanita vaginata (Bull.) Fr. - Grisette. Document op first-nature.com.
4.
Berkowitz DB, Charette BD, Karukurichi KR, McFadden JM (2006)
Alpha-vinylic amino acids: occurrence, asymmetric synthesis, and
biochemical mechanisms. Tetrahedron: Asymmetry 17:869-882.
5.
Ertunga NS, Cakmak Ü, Colak A, Faiz Ö, Sesli E (2009) Characterisation
of esterolytic activity from two wild mushroom species, Amanita vaginata var. vaginata and Tricholoma terreum. Food Chemistry 115:1486-1490.
6. Grauer Scheidenstreifling. Document op de.wikipedia.org.
7. Grauer Scheidenstreifling Amanita vaginata. Document op tintling.com.
8. Kibby G (2003) An introduction to Amanita section Vaginatae. Field Mycology 4:126-127
9. Paloi S, Acharya K (2013) Antioxidant activities and bioactive compounds of polyphenol rich extract from Amanita vaginata (Bull.) Lam. Int J PharmTech Res 5:1645-1654
10.
Zhang RQ, Tang M, Chen H, Tian ZQ (2011) Effects of ectomycorrhizal
fungi on damping-off and induction of pathogenesis-related proteins in Pinus tabulaeformis seedlings inoculated with Amanita vaginata. Forest Pathology 41:262-269.
Terug naar de soortenlijst