Grote aderbekerzwam (Disciotis venosa)
Aderbekerzwam1Aderbekerzwam2
De grote aderbekerzwam is een schotelvormige paddestoel die behoort tot de familie van de morieljes. De vruchtlichamen worden 3 tot 18 centimeter groot en liggen plat op de grond, maar zijn via een kort steeltje met ondergrondse schimmeldraden verbonden. Aan de binnenkant van de schotel, die licht- tot donkerbruin van kleur is, worden de sporen gevormd. Deze binnenkant is meestal geplooid of geaderd. De buitenkant is bleek en poederachtig bestoven of korrelig beschubd. Zowel het binnen- als het buitenoppervlak bieden een matte (niet glanzende) aanblik. Het vlees van de paddenstoel ruikt naar chloor. De grote aderbekerzwam verschijnt - net als morieljes- in het voorjaar (maart-mei). Hij groeit op vochtig tot nat, beschaduwd terrein in de buurt van water, vooral in ooibossen en soms ook in boomgaarden. Het mycelium leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal (1,2,8,10,11). De vruchtlichamen hebben een lange levensduur, wel 12 weken of meer (2). Verwantschappen tussen morieljes, vingerhoedjes en aderbekerzwammen zijn onderzocht met behulp van moleculair-biologische technieken (3). Grote bekerzwammen komen voor in Europa, het noorden van Azië en Noord Amerika (11). Volgens een oud artikel in het oosten van de VS tussen New York State en Ohio (15).

Naam

De soortnaam venosa betekent "geaderd", de genusnaam Disciotis is een samentrekking van de woorden voor "schijf" en "oor". De Engelse naam "bleach cup" heeft betrekking op de chloorlucht van de paddenstoel. Aleuria reticulata, Aleuria venosa, Discina reticulata, Discina venosa, Helvella cochleata, Peziza cochleata, Peziza reticulata en Peziza venosa zijn synoniemen van Disciotis venosa (5,7).

Eetbaarheid/nut

Volgens Duitse websites zijn grote aderbekerzwammen (net als morieljes) uitstekend eetbaar en zeer smakelijk. De chloorgeur van de paddenstoel verdwijnt bij verhitting. Maar in Duitsland is het een Rode Lijst 3 soort, dus een paddenstoel waarvan men meent dat hij in zijn voortbestaan wordt bedreigd (1). Ook in Nederland staat de soort op de Rode Lijst (11). Hij is dus veel te zeldzaam om hem voor consumptie te verzamelen. Volgens een Amerikaanse auteur is de zwam mogelijk giftig en kan men hem ook om gezondheidsredenen maar beter laten staan (14). De opvatting van de Amerikaan berust misschien op verwisseling van de grote aderbekerzwam met andere soorten, die wél giftig zijn, of op het eten van vruchtlichamen die onvoldoende zijn verhit. Morieljes (en ook de grote aderbekerzwam) zijn in rauwe toestand giftig vanwege de aanwezigheid van hemolysines. Door grondige verhitting verdwijnen deze gifstoffen (7,12).

Waar gevonden

De paddenstoel op bovenstaande foto's stond in de achtertuin van een woonhuis in Kommerzijl, op een beschaduwd grasveld dat grenst aan een waterloop. Tussen eind maart en eind mei 2021 verschenen hier meerdere vruchtlichamen. Onze vindplaats kwam exact overeen met wat wordt gemeld op een Spaanse website: "in grasvelden aan de oevers van rivieren of lagunes" (6). Volgens een Noors artikel groeit de zwam ook op "door mensen beďnvloede groeiplaatsen, zoals tuinen en parken" (9). In Noorwegen is de paddenstoel echter erg zeldzaam. In sommige gevallen kunnen er op een enkele groeiplaats plotseling tientallen vruchtlichamen verschijnen (13). Als biotopen in Nederland worden genoemd: "op de kale bodem in loofbosjes op voedselrijke klei of löss" (11) en "op zware klei in verstoorde terreinen, bijvoorbeeld in bermen waarop gelopen wordt of in weiden met schapen" (4).

Literatuur

1. Aderiger Morchelbecherling. Document op de.wikipedia.org.
2. Brown RP (1980) Observations on Sarcoscypha coccinea and Disciotis venosa in North Wales during 1978-1979. Bull Br mycol Soc 14:130-135
3. Bunyard BA, Nicholson MS, Royse DJ (1995) Phylogenetic resolution of Morchella, Verpa and Disciotis (Pezizales: Morchellaceae) based on restriction enzyme analysis of the 28S ribosomal RNA gene. Experimental Mycology 19:223-253.
4. Dijkman Y (2017) Bijzondere paddenstoelen. Natuurlijk Bommelerwaard 1(2):5-8.
5. Disciotis venosa. Document op en.wikipedia.org.
6. Disciotis venosa. Document op www.fichasmicologicas.com.
7. Disciotis venosa (Pers.) Boud. 1893 - Pézize veinée. Document op champyves.pagesperso-orange.fr.
8. Grote aderbekerzwam (Disciotis venosa). Document op www.eifelnatur.de.
9. Gulden AG, Torkelsen AE (2004) Morkler om viren, spesielt om slektene Discina (flatmorkel) og Disciotis (skivemorkel) i Norge. Blekksoppen 92:26-39.
10. Kibby G (2000) Fungal Portraits No.4: Disciotis venosa. Field Mycology 1:111-112.
11. Knuiman J, Reindertsen C, Huijser H (2020) Paddenstoel van de maand (April 2020): Grote aderbekerzwam - Disciotis venosa (Pers.) Arnould. Document op www.allesoverpaddenstoelen.nl.
12. Morchelbecherling. Document op www.123pilze.de.
13. Oud M, Boomsluiter M (2013) Tientallen grote aderbekerzwammen in "Geestmerambacht". Document op www.naturetoday.com.
14. Roehl T (2016) Disciotis venosa, the Bleach Cup. Document op www.fungusfactfriday.com.
15. Seaver FJ (1917) Photographs and Descriptions of Cup Fungi V. Discina venosa. Mycologia 9:53-54.

Terug naar de soortenlijst