Grote oranje bekerzwam

In Engeland en Amerika wordt de oranje bekerzwam orange peel fungus (sinaasappelschilzwam) genoemd, wat een heel toepasselijke naam is. Van een afstand bezien kan hij inderdaad lijken op een weggegooide sinaasappelschil. Het mycelium van deze paddenstoel leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal (6,7,9,10). Het heeft een voorkeur voor kale, vochtige, voedselrijke klei-, leem- of zandgrond en de bekervormige vruchtlichamen kunnen tijdens de herfst of de winter in bossen, parken, en lanen verschijnen. Ze zijn aan de bovenzijde helder oranje en glad (zie linkerfoto), aan de onderzijde (althans in jonge toestand) witachtig of vleeskleurig, en fijnkorrelig of melig van textuur (zie de 4e foto, bovenaan rechts). In tegenstelling tot de meeste andere bekerzwammen kan Aleuria aurantia behoorlijk groot worden (minstens tien centimeter). De witte sporen worden aan de bovenkant gevormd. De rand van de paddenstoel heeft de neiging om in te scheuren, ook kunnen er stukjes van het "hoedvlees" afbreken.

De genusnaam Aleuria betekent "als tarwemeel", de soortnaam aurantia “goudkleurig” of "oranje" (1). De naam van het genus heeft wellicht betrekking op de wegwolkende witte sporen. Peziza aurantia, Peziza coccinea en Helvella coccinea zijn synoniemen van Aleuria aurantia (1).

Over de eetbaarheid van de oranje bekerzwam zijn de meningen verdeeld: sommigen beschouwen hem als oneetbaar, anderen als eetbaar maar niet erg smakelijk (7). De paddenstoel bevat een L-fucose-specifiek lectine, waarvan de functie lange tijd onbekend was. In een artikel uit 2012 werd echter aangetoond dat dit lectine de groei van andere schimmels remt en de bekerzwam voordeel verschaft in de competitie met concurrenten (2). Het lectine is bovendien giftig voor nematoden en insecten en fungeert daarom tevens als bescherming van de paddenstoel tegen vraat (4,5). De oranje kleur van de bekerzwam wordt veroorzaakt door een op caroteen lijkend pigment (8) waarvan de structuur vastgesteld is (3).

Wij hebben grote oranje bekerzwammen aangetroffen op omgewoelde grond langs een greppel die het terrein van de NH kerk aan de noordkant omgeeft, in tuinen langs de Fazantenlaan en de Boslaan, tussen de stenen van de oprit van een huis aan de Boslaan, en in het grindpad voor een villa aan De Gast.

1. Aleuria aurantia (Pers.) Fuckel - Orange Peel Fungus. Document op first-nature.com.
2. Amano K, Katayama H, Saito A, Ando A, Nagata Y (2012) Aleuria aurantia lectin exhibits antifungal activity against Mucor racemosus. Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry 76:967-970.
3. Arpin N, Kjøsen H, Francis GW, Liaaen-Jensen S (1973) The structure of aleuriaxanthin. Phytochemistry 12:2751-2758.
4. Bleuler-Martínez S, Butschi A, Garbani M, Wälti MA, Wohlschlager T, Potthoff E, Sabotic J, Pohleven J, Lüthy P, Hengartner MO, Aebi M, Künzler M (2011) A lectin-mediated resistance of higher fungi against predators and parasites. Molecular Ecology 20:3056-3070.
5. Kempken F (2011) Fungal defences against animal antagonists - lectins and more. Molecular Ecology 20:2676-2677.
6. Kuo M (2005) Aleuria aurantia. Document op mushroomexpert.com.
7. Lenaerts B (z.j.) Grote oranje bekerzwam. Document op home.scarlet.be/benny.lenaerts.
8. Liaaen-Jensen S (1965) On fungal carotenoids and the natural distribution of spirilloxanthin. Phytochemistry 4:925-931.
9. Raschka A (z.j.) Gemeiner Orangebecherling. Document op de.wikipedia.org.
10. Van Halm H (2004) Oranje bekerzwammen. Trouw, 23 november 2004.