Klontjestrilzwam (Exidia nucleata)
Detail tak met trilzwamDetail vruchtlichaamLauwersmeer
De klontjestrilzwam is een tamelijk algemene paddenstoel die  vooral in het najaar en de winter verschijnt op dood en rottend hout, zoals gevallen takken of dode takken die nog aan de boom zitten (1). Het kan daarbij gaan om hout van esdoorn, populier, beuk, es, els, wilg, haagbeuk, iep, eik, meidoorn, klimop en vlier (2,6,7). De vruchtlichamen zijn meestal klein (diameter een halve tot anderhalve centimeter), maar kunnen in groepjes bijeen groeien en hebben een onregelmatige kussenvorm. Ze zien er slijmerig uit, zijn glanzend en doorzichtig-bleekgrijs van kleur. Soms hebben ze lichtroze of lichtoranje tinten, en bij veroudering kunnen ze bruinig worden (1,4,10). In het doorzichtige geleiachtige  weefsel zijn meestal witte, ondoorschijnende kristalklontjes aanwezig, maar deze kunnen ook ontbreken (8). Volgens de website van het park Spoorzicht in Diemen  groeien klontjestrilzwammen vaak samen met fluweelpootjes en knots- of geweizwammen, en verschijnen ze in de buurt van zaagsneden, of op plekken waar zich mos op het dode hout begint te vestigen (5).  Bijzonder mooie foto's van de klontjestrilzwam zijn te zien op een Franse site (10). Over de sporenvorming en de microscopische structuur van de klontjestrilzwam zijn allerlei artikelen verschenen (1,3,11,12). Klontjestrilzwammen komen in een groot deel van de wereld voor, in ieder geval in Europa, Noord, Midden en Zuid Amerika, en Nieuw Zeeland (7). Volgens paddenstoelenkarteerders in Drenthe is de klontjestrilzwam een soort die positief reageert op vermesting en op het warmer worden van het klimaat. Hij is vaker te vinden in aangeplante bosjes, parken en singels dan in uitgestrekte natuurgebieden. 

Naam
De genusnaam Exidia betekent "uitzweting",  "afscheiding" of "vlekking"; deze heeft betrekking op  de  manier waarop de paddenstoel op het hout ligt. De Latijnse soortnaam nucleata betekent "met pit" of "met kern". Die verwijst naar de witte insluitsels in de doorzichtige vruchtlichamen, die uit calcium-oxalaat bestaan (2,7,10). De Nederlandse  naam "klontjestrilzwam" wijst daar ook op. Tremella nucleata, Naematelia nucleata, Myxarium nucleatum,Tremella gemmata, en Exidia gemmata zijn synoniemen van Exidia nucleata (2). De klontjestrilzwam kan worden verward met de stijfselzwam (Exidia thuretiana), maar de vruchtlichamen van die laatste soort zijn meestal helemaal wit en ondoorzichtig. Bovendien heeft de stijfselzwam nooit roze tinten, en de vruchtlichamen van die soort zijn dikwijls geplooid (5-7,10).

Eetbaarheid/nut
Klontjestrilzwammen zijn vermoedelijk niet eetbaar (2,4). De paddenstoel is bovendien volstrekt reuk- en smakeloos (6,7). In vruchtlichamen van de klontjestrilzwam heeft men allerlei diertjes aangetroffen (o.a. beerdiertjes en aaltjes) en ook eencelligen (zoals pantoffeldiertjes en amoeben) (1). Op vruchtlichamen van de klontjestrilzwam kan de schimmel Zygogloea gemellipora parasiteren. De parasiet groeit als microscopisch dunne en met het blote oog onzichtbare draadjes op de klontjestrilzwam en onttrekt vermoedelijk voedingsstoffen aan zijn gastheer. Die schijnt daarvan weinig hinder te ondervinden, aangezien een aangetast vruchtlichaam sporen blijft voortbrengen (7,9). De parasiet is in Engeland, maar nog niet in Nederland aangetroffen (1).

Waar gevonden
Wij hebben vruchtlichamen van de klontjestrilzwam aangetroffen op dode, gevallen takken in het Smitpark (aan de westzijde van het park), en ook in het Zomerhuisbos in het Lauwersmeergebied. Omdat klontjestrilzwammen klein en relatief onopvallend zijn, worden ze gemakkelijk over het hoofd gezien.  De paddenstoel is dus misschien algemener dan wij denken.

Literatuur
1. Bruggeman-Nannenga I (2015) De klontjestrilzwam (Exidia nucleata). Coolia 58:108-110.
2. Exidia nucleata  (Schwein.) Burt - Crystal Brain Fungus. Document op first-nature.com.
3. Furtado JS (1968) Basidial cytology of Exidia nucleata. Mycologia 60:9-15.
4. Kerndrüsling, Körnchen-Drüsling, Kristallgehirn. Document op 123pilze.de.
5. Klontjstrilzwam (Myxarium nucleatum). Document op werthof.home.xs4all.nl/paddenstoelen.
6. Myxarium nucleatum.  Document op fichasmicologicas.com.
7. Myxarium nucleatum. Document op en.wikipedia.org.
8. Myxarium nucleatum Wallr. Soortinformatie op waarneming.nl.
9. Roberts P (1994) Zygogloea gemellipara: an auricularioid parasite of Myxarium nucleatum. Mycotaxon 52:241-246.
10. Tanchaud P (2016) Exidia nucleata (Schw.:Fr.) Burt. Document op mycocharentes.fr.
11. Wells  K (1964) The basidia of Exidia nucleata I. Ultrastructure. Mycologia 56:327-341.
12. Wells K (1964) The basidia of Exidia nucleata II. Development. Am J Bot 51: 360-370.

Terug naar de soortenlijst