Lila melkzwam (Lactarius lilacinus)
De lila melkzwam is een nogal zeldzame paddenstoel die als ectomycorrhiza-partner
groeit bij elzen (1,2), meestal op vochtige en voedselrijke plaatsen, bijvoorbeeld aan
een waterkant (3,5,9). Het mycelium van deze soort heeft een voorkeur voor wat oudere bomen (7). In het laagland groeit de zwam vooral bij
de zwarte els (Alnus
glutinosa), in berggebieden bij de witte (Alnus incana)
(9). Jonge vruchtlichamen hebben een prachtige oudrose of lilarose kleur,
maar bij veroudering kan de hoed er okerkleurig gaan uitzien
(1,6). De hoed is aanvankelijk bol maar spreidt zich spoedig uit, met
een indeuking in het midden. In het hoedcentrum kan een kleine papil
aanwezig zijn (1,9). Het oppervlak voelt droog aan en is fluweelachtig
of viltig van textuur. Kleurzones of banden zijn vrijwel niet
aanwezig. De hoedrand is aanvankelijk regelmatig van vorm maar wordt
spoedig gelobd of gegolfd, bovendien kan hij omgekruld zijn. De
plaatjes aan de onderzijde hebben een bleke okerkleur, maar
kunnen bij oude exemplaren dezelfde kleur krijgen als de hoed (1). Tussen de gewone plaatjes staan
kortere exemplaren in (8). De
steel van de paddenstoel is okerbruin of oker met bleekrose tinten; hij
wordt spoedig hol en is dikwijls krom (1,6). Lila melkzwammen kunnen
een doorsnee van 10 cm en een hoogte van 8 cm krijgen, maar blijven
meestal kleiner. Het witachtige, waterige, scherp smakende
melksap krijgt bij het opdrogen een groenachtig grijze tint (7). De paddenstoel heeft aanvankelijk een aangename,
fruitige geur maar verspreidt wanneer hij wordt gedroogd een minder prettige lucht
die aan witlof doet denken (6,14), volgens anderen aan lavas of geraniums
(9). De
paddenstoel komt voor in Azië, Europa en Noord Amerika (9).
De ectomycorrhiza
van de lila melkzwam is onderzocht met het lichtmicroscoop. Hyfen van
de schimmel dringen door in opperhuid- en schorscellen van de
wortels van de boom (10,11).
Naam
De genusnaam Lactarius is de
aanduiding van een "melkzwam", d.w.z. een paddenstoel met melksap. De
soortnaam lilacinus
betekent lilakleurig (9). Lactarius lateritioroseus,
Lactifluus lilacinus, Lactarius cyathula en Agaricus lilacinus
zijn synoniemen van Lactarius
lilacinus (1).
Eetbaarheid/nut
Lila melkzwammen zijn niet
eetbaar (1,8,9). De
karakteristieke kleur van de paddenstoel wordt veroorzaakt door het
rode pigment lilacinon,
waarvan de chemische structuur vastgesteld is (4,13,15).
Waar
gevonden
Wij
hebben lila melkzwammen gevonden in de
oostpunt van het natuurpark De Oeverlanden, onder elzen. Volgens het
Duitse blad Tintling
kan
de paddenstoel in een bepaald jaar talrijk zijn, om de volgende 10 jaar
niet meer op zijn standplaats te verschijnen (7). We zullen dat in de
gaten houden. De
paddenstoel is ook aangetroffen in de Doezumer Mieden, door experts van de Nederlandse Mycologische Vereniging (12).
Literatuur
1. Bernoux JY (2013) Lactarius
lilacinus. Document op champyves.fr.
2. Blaschke M, Helfer W (2003)
Pilzwelt der Schwarzerle. LWF Wissen 42:42-45.
3. Bremer P, Van Zanen CGA,
Veerkamp MT (2007) The macrofungi on a
former sea floor. Field Mycology 8:45-58.
4. Gill M (2003) Pigments of
fungi (Macromycetes).
Nat Prod Rep 20:615-639.
5. Kibby G (2010) Agarics and
boletes of alder carr. Field Mycology
11:16-22.
6. Lactarius lilacinus
(Lasch.) Fr. Document op fungipedia.org.
7. Lila Milchling
Lactarius lilacinus. Document op tintling.com.
8. Lila Milchling. Document
op 123pilze.de.
9. Lila Milchling. Document
op de.wikipedia.org.
10.
Pritsch K, Boyle H, Munch JC, Buscot F (1997) Characterization and
identification of black alder ectomycorrhizas by PCR/ RFLPanalyses of
the rDNA internal transcribed spacer (ITS). New Phytol 137:357-369.
11. Pritsch K, Munch JC, Buscot
F (1997) Morphological and anatomical
characterisation of black alder Alnus
glutinosa (L.) Gaertn. ectomycorrhizas. Mycorrhiza
7:201-216.
12. Raangs K, Somhorst I (2012)
Paddenstoelennieuws uit Groningen I.
Groningen in vogelvlucht. Coolia 55:49-54.
13. Spiteller P, Arnold N,
Spiteller M, Steglich W (2003) Lilacinone, a
red aminobenzoquinone pigment from Lactarius
lilacinus. J Nat Prod 66:1402-1403.
14. Tanchaud P (2012) Lactarius
lilacinus (Lasch.) Fr. Document op mycocharentes.fr.
15. Velisek J, Cejpek K (2011)
Pigments of higher fungi: a review.
Czech J Food Sci 29:87-102.
Terug naar de soortenlijst