Lila melkzwam (Lactarius lilacinus)




De lila melkzwam is een
behoorlijk zeldzame paddenstoel die als ectomycorrhiza-partner
groeit bij elzen (1,2), vooral wat oudere bomen (7), meestal op
tamelijk vochtige en voedselrijke plaatsen, bijvoorbeeld aan
waterkanten (3,5,9). In het laagland schijnt hij vooral te groeien bij
de zwarte els (Alnus
glutinosa), in berggebieden bij de witte els (Alnus incana)
(9). Jonge exemplaren hebben een prachtige oudrose of lilarose kleur,
maar bij veroudering kan de hoed een okerkleurige aanblik
krijgen
(1,6). De hoed is aanvankelijk bol maar spreidt zich spoedig uit, met
een indeuking in het midden. In het hoedcentrum kan een kleine papil
aanwezig zijn (1,9). Het oppervlak voelt droog aan en is fluweelachtig
of viltig van textuur. Kleurzones of banden zijn vrijwel niet
aanwezig. De hoedrand is aanvankelijk regelmatig van vorm maar wordt
spoedig gelobd of gegolfd, bovendien kan hij omgekruld zijn. De
plaatjes aan de onderzijde hebben een bleke okerkleur maar
kunnen
later dezelfde kleur krijgen als de hoed (1). Tussen de gewone plaatjes staan
kortere exemplaren in (8). De
steel van de paddenstoel is okerbruin of oker met bleekrose tinten; hij
wordt spoedig hol en is dikwijls krom (1,6). Lila melkzwammen kunnen
een diameter van 10 cm en een hoogte van 8 cm krijgen, maar blijven
meestal kleiner. Het witachtige, waterige
melksap van
de paddenstoel krijgt bij het opdrogen een groenachtig grijze tint. Het
smaakt scherp (7).
Volgens kenners heeft de paddenstoel aanvankelijk een aangename,
fruitige geur om bij het drogen een minder prettige lucht te krijgen
die aan witlof doet denken (6,14). Volgens anderen lijkt die lucht
meer op de geur van de maggiplant en in sommige gevallen op geraniums
(9). De
paddenstoel komt voor in Azië, Europa en Noord Amerika (9).
De anatomie van de ectomycorrhiza
van de lila melkzwam is onderzocht met het lichtmicroscoop; hyfen van
de schimmel dringen daarbij door in opperhuid- en schorscellen van de
wortels van de boom (10,11).
Naam
Lactarius lateritioroseus,
Lactifluus lilacinus, Lactarius cyathula en Agaricus lilacinus
zijn synoniemen van Lactarius
lilacinus (1). De genusnaam Lactarius is de
aanduiding van een "melkzwam", d.w.z. een paddenstoel met melksap. De
soortnaam lilacinus
betekent lilakleurig (9).
Eetbaarheid/nut
Lila melkzwammen zijn niet
eetbaar (1,8,9). De
karakteristieke kleur van de paddenstoel wordt veroorzaakt door het
rode pigment lilacinon,
waarvan de structuur opgehelderd is (4,13,15).
Waar
gevonden
Wij
hebben lila melkzwammen in behoorlijk groot aantal gevonden in de
oostpunt van het natuurpark De Oeverlanden, onder elzen. Volgens het
Duitse blad Tintling
kan
de paddenstoel in een bepaald jaar talrijk zijn, om de volgende 10 jaar
niet meer op zijn standplaats te verschijnen (7). We zullen dat in de
gaten houden. De
paddenstoel is ook aangetroffen in de Doezumer Mieden (12).
Literatuur
1. Bernoux JY (2013) Lactarius
lilacinus. Webdocument op www.champyves.fr.
2. Blaschke M, Helfer W (2003)
Pilzwelt der Schwarzerle. LWF Wissen 42:42-45.
3. Bremer P, Van Zanen CGA,
Veerkamp MT (2007) The macrofungi on a
former sea floor. Field Mycology 8:45-58.
4. Gill M (2003) Pigments of
fungi (Macromycetes).
Nat Prod Rep 20:615-639.
5. Kibby G (2010) Agarics and
boletes of alder carr. Field Mycology
11:16-22.
6. Lactarius lilacinus
(Lasch.) Fr. Webdocument op www.fungipedia.org.
7. Lila Milchling
Lactarius lilacinus. Webdocument op tintling.com.
8. Lila Milchling. Webdocument
op www.123pilze.de.
9. Lila Milchling. Webdocument
op de.wikipedia.org.
10.
Pritsch K, Boyle H, Munch JC, Buscot F (1997) Characterization and
identification of black alder ectomycorrhizas by PCR/ RFLPanalyses of
the rDNA internal transcribed spacer (ITS). New Phytol 137:357-369.
11. Pritsch K, Munch JC, Buscot
F (1997) Morphological and anatomical
characterisation of black alder Alnus
glutinosa (L.) Gaertn. ectomycorrhizas. Mycorrhiza
7:201-216.
12. Raangs K, Somhorst I (2012)
Paddenstoelennieuws uit Groningen I.
Groningen in vogelvlucht. Coolia 55:49-54.
13. Spiteller P, Arnold N,
Spiteller M, Steglich W (2003) Lilacinone, a
red aminobenzoquinone pigment from Lactarius
lilacinus. J Nat Prod 66:1402-1403.
14. Tanchaud P (2012) Lactarius
lilacinus (Lasch.) Fr. Webdocument op www.mycocharentes.fr.
15. Velisek J, Cejpek K (2011)
Pigments of higher fungi: a review.
Czech J Food Sci 29:87-102.
Terug naar de soortenlijst