Netstelige heksenboleet (Boletus luridus)

Netstelige heksenboleet De GastNetstelige heksenboleet steelBlauwverkleuringNetstelige heksenboleet de Gast

De netstelige heksenboleet is een forse gaatjeszwam (hoeddoorsnee 5 tot 20 cm) die met vele boomsoorten ectomycorrhiza kan vormen (vooral eiken, linden en beuken, maar ook fijnsparren) (1,6). In Engeland en Ierland komt de paddenstoel behalve in de nabijheid van bomen ook in boomloze gebieden voor; men veronderstelt dat hij dan mycorrhiza vormt met zonneroosjes (Helianthemum sp.) en met dwergstruikjes zoals de beredruif (Arctostaphylos uva-ursi) (7-9). De zwam heeft een voorkeur voor enigszins kalkhoudende grond en komt in Nederland en Duitsland dikwijls voor in lanen, parken en wegbermen waar oude bomen staan (6). De hoed is bol en oker of olijfgroen van kleur, vaak met steenrode plekjes. Het hoedoppervlak is zijdeachtig en droog, en lijkt enigszins op suède. De poriën aan de onderzijde zijn karmozijnrood. De basiskleur van de steel is geelachtig, maar er ligt een donkerder gekleurd, fijnmazig net van aderen overheen. Dikwijls is er dicht onder de poriën een rode band om de steel aanwezig, terwijl de steelbasis ook rood is. Die band wordt door Franse mycologen aangeduid als "ligne de bataille", dat wil zeggen: frontlinie (10). Bij druk of beschadiging verkleuren de poriën, de buisjes en het vlees van de hoed worden dan blauw of blauwzwart. Deze verkleuring berust op de aanwezigheid van bepaalde chemische verbindingen in de paddenstoel die met behulp van enzymen en zuurstof uit de lucht worden geoxideerd waarbij blauwe kleurstoffen (quinonen) ontstaan (13).
 
Naam 
Boletus is een oude naam voor een paddenstoel. De soortsnaam luridus betekent "lijkkleurig" of " vaal".
 
Eetbaarheid/nut  
De netstelige heksenboleet is in rauwe toestand giftig, maar volgens sommigen na grondig verhitten eetbaar (10,11). In combinatie met alcohol schijnt hij echter vergiftigingsverschijnselen te kunnen veroorzaken (2,10). Niet duidelijk is door welk mechanisme deze (tamelijk onschuldige) intoxicatie wordt veroorzaakt en mogelijk berusten de beschreven gevallen op verwisseling van de netstelige heksenboleet met andere boletensoorten. In oude publikaties wordt beweerd dat de paddenstoel muscarine bevat en daarom zelfs na koken giftig is (3,5). De vruchtlichamen van de netstelige heksenboleet zijn een voedselbron voor de maden van allerlei soorten vliegjes, maar niet in trek bij naaktslakken (12). Heksenboleten bevatten cysteine en serine proteases die voor biotechnologen interessant zijn (14). Het blauwe pigment in de paddenstoel kan misschien als een milieuvriendelijke kleurstof worden toegepast (4).
 
Waar gevonden 
Wij hebben netstelige heksenboleten gevonden in de westberm van de Gast (in de buurt van het notariskantoor), in de oostberm van de Wilhelminalaan, in de westberm van het noordelijk eind van de Boslaan en in de westberm van de Westergast, vooral bij zomereiken en soms bij beuken.

Literatuur  
1. Brunner I, Amiet R, Zollinger M, Egli S (1992) Ectomycorrhizal synthesis with Picea abies and three fungal species: a case study on the use of an in vitro technique to identify naturally occurring ectomycorrhizae. Mycorrhiza 2:89-96.
2. Budmiger H, Kocher F (1982) Boletus luridus and alcohol. Case report. Schweiz Med Wochenschr 112:1179-1181.
3. Douglas B (1917) Mushroom poisoning (continued). Torreya 17:207-221.
4. Duran N, Teixeira MFS, De Conti R, Esposito E (2002) Ecological-friendly pigments from fungi. Crit Rev Food Sci Nutr 42:53-66.
5. Ford WW, Clark ED (1914) A consideration of the properties of poisonous fungi. Mycologia 6:167-191.
6. Graebner H u.Ä. Netzstieliger Hexen-Röhrling. Document op de.wikipedia.org.
7. Harrington TJ (2001) Fungi in the Burren. Field Mycology 2:30-33.
8. Harrington TJ (2003) Relationships between macrofungi and vegetation in the Burren. Proc R Irish Acad 103B:147-159.
9. Henrici A (2000) Notes and records. Field Mycology 1:87-89.
10. Lacombe D (2012) Bolets bleuissants et intoxications estivales en Périgord. Bull Soc Mycol Périgord 39:26-28.
11. Lentini F, Venza F (2007). Wild food plants of popular use in Sicily. J Ethnobiol Ethnomed 3:15.
12. Milburn J a.o. Boletus luridus. Document op en.wikipedia.org.
13. Nelsen SF (2010) Blueing components and other pigments of Boletes. Fungi 3:11-14.
14. Sabotic J, Trcek T, Popovic T, Brzin J (2007) Basidiomycetes harbour a hidden treasure of proteolytic diversity. J Biotechnol 128:297-307.

Terug naar de soortenlijst