Netstelige heksenboleet (Boletus luridus)
De
netstelige heksenboleet is een forse
gaatjeszwam (hoeddoorsnee 5 tot 20 cm) die met vele boomsoorten
ectomycorrhiza kan vormen (vooral eiken, linden en beuken, maar ook
fijnsparren)
(1,6). In Engeland en Ierland komt de paddenstoel behalve in de nabijheid van bomen ook in boomloze gebieden
voor; men veronderstelt dat hij dan mycorrhiza vormt met zonneroosjes (Helianthemum sp.) en met dwergstruikjes zoals de beredruif (Arctostaphylos uva-ursi) (7-9). De zwam
heeft een voorkeur voor enigszins kalkhoudende grond en komt in Nederland en Duitsland dikwijls voor in
lanen, parken en wegbermen waar oude bomen staan (6). De hoed is bol en oker of
olijfgroen van kleur, vaak met steenrode plekjes. Het hoedoppervlak is
zijdeachtig en droog, en lijkt enigszins op suède. De poriën aan de onderzijde
zijn karmozijnrood. De basiskleur van de steel is geelachtig, maar er ligt een
donkerder gekleurd, fijnmazig net van aderen overheen. Dikwijls is er dicht
onder de poriën een rode band om de steel aanwezig, terwijl de steelbasis ook
rood is. Die band wordt door Franse mycologen aangeduid als "ligne de bataille", dat wil
zeggen: frontlinie (10). Bij druk of beschadiging verkleuren de poriën, de
buisjes en het vlees van de hoed worden dan blauw of blauwzwart. Deze verkleuring berust
op de aanwezigheid van bepaalde chemische verbindingen in de paddenstoel die
met behulp van enzymen en zuurstof uit de lucht worden geoxideerd waarbij
blauwe kleurstoffen (quinonen) ontstaan
(13).
Naam
Boletus is een oude naam voor een
paddenstoel.De soortsnaam luridus betekent "lijkkleurig" of " vaal".
Eetbaarheid/nut
De
netstelige heksenboleet is in
rauwe toestand giftig, maar volgens sommigen na grondig verhitten
eetbaar (10,11). In combinatie met alcohol schijnt hij echter
vergiftigingsverschijnselen te kunnen veroorzaken (2,10). Niet
duidelijk is door welk mechanisme deze (tamelijk onschuldige)
intoxicatie wordt
veroorzaakt en mogelijk berusten de beschreven gevallen op verwisseling
van de
netstelige heksenboleet met andere boletensoorten. In oude publikaties
wordt beweerd dat de
paddenstoel muscarine
bevat en daarom zelfs na koken
giftig is (3,5). De vruchtlichamen van de netstelige heksenboleet zijn
een voedselbron voor de maden van allerlei soorten vliegjes, maar niet
in
trek bij naaktslakken (12). Heksenboleten bevatten cysteine en serine
proteases
die voor biotechnologen interessant zijn (14). Het blauwe pigment in de
paddenstoel kan misschien als een milieuvriendelijke
kleurstof worden toegepast (4).
Waar
gevonden
Wij
hebben netstelige heksenboleten
gevonden in de westberm van de Gast (in de buurt van het
notariskantoor), in
de oostberm van de Wilhelminalaan, in de westberm van het noordelijk
eind van de Boslaan en in de westberm van de Westergast, vooral bij
zomereiken en soms bij beuken.
Literatuur
1. Brunner I, Amiet R, Zollinger
M, Egli S (1992) Ectomycorrhizal synthesis with Picea abies and three fungal
species: a case study on the use of an in vitro technique to identify naturally
occurring ectomycorrhizae. Mycorrhiza 2:89-96.
2. Budmiger H, Kocher F (1982)
Boletus luridus and alcohol. Case report. Schweiz Med Wochenschr 112:1179-1181.
3. Douglas B (1917) Mushroom
poisoning (continued). Torreya 17:207-221.
4. Duran N, Teixeira MFS, De
Conti R, Esposito E (2002) Ecological-friendly pigments from fungi. Crit Rev
Food Sci Nutr 42:53-66.
5. Ford WW, Clark ED (1914) A
consideration of the properties of poisonous fungi. Mycologia 6:167-191.
6. Graebner H u.Ä. Netzstieliger
Hexen-Röhrling. Document op de.wikipedia.org.
7. Harrington TJ (2001) Fungi in
the Burren. Field Mycology 2:30-33.
8. Harrington TJ (2003)
Relationships between macrofungi and vegetation in the Burren. Proc R Irish
Acad 103B:147-159.
9. Henrici A (2000) Notes and
records. Field Mycology 1:87-89.
10. Lacombe D (2012) Bolets
bleuissants et intoxications estivales en Périgord. Bull Soc
Mycol Périgord 39:26-28.
11. Lentini F, Venza F (2007).
Wild food plants of popular use in Sicily.
J Ethnobiol Ethnomed 3:15.
12. Milburn J a.o. Boletus
luridus. Document op en.wikipedia.org.
13. Nelsen SF (2010) Blueing
components and other pigments of Boletes. Fungi 3:11-14.
14. Sabotic J, Trcek T, Popovic
T, Brzin J (2007) Basidiomycetes harbour a hidden treasure of proteolytic
diversity. J Biotechnol 128:297-307.
Terug naar de soortenlijst