Netstelige heksenboleet (Boletus luridus)
De
netstelige heksenboleet is een forse
gaatjeszwam (hoeddiameter 5 tot 20 cm) die met vele soorten bomen
ectomycorrhiza kan vormen (vooral eiken, linden en beuken, maar ook
fijnsparren)
(1,6). In Engeland en Ierland komt de paddenstoel in boomloze gebieden
voor;
hij schijnt dan mycorrhiza te vormen met zonneroosjes (Helianthemum sp.) en mogelijk ook met dwergstruikjes waaronder de beredruif (Arctostaphylos uva-ursi) (7-9). De zwam
heeft een voorkeur voor enigszins kalkhoudende grond en komt dikwijls voor in
lanen, parken en wegbermen waar oude bomen staan (6). De hoed is bol en oker of
olijfgroen van kleur, vaak met steenrode plekjes. Het hoedoppervlak is
zijdeachtig en droog, en lijkt enigszins op suède. De poriën aan de onderzijde
zijn karmozijnrood. De basiskleur van de steel is geelachtig, maar er ligt een
donkerder gekleurd, fijnmazig net van aderen overheen. Dikwijls is er dicht
onder de poriën een rode band om de steel aanwezig, terwijl de steelbasis ook
rood is. Die band wordt door Franse mycologen aangeduid als "ligne de bataille", dat wil
zeggen: frontlinie (10). Bij druk of beschadiging verkleuren de poriën, de
buisjes en het vlees van de hoed blauw of blauwzwart. Deze verkleuring berust
op de aanwezigheid van bepaalde chemische verbindingen in de paddenstoel die
met behulp van enzymen en zuurstof uit de lucht worden geoxideerd waarbij
blauwe kleurstoffen (quinonen) ontstaan
(13).
Naam
De soortsnaam luridus betekent "lijkkleurig" of " vaal". Boletus is een oude naam voor een
paddenstoel.
Eetbaarheid/nut
De netstelige heksenboleet is in
rauwe toestand giftig, maar volgens sommigen na grondig verhitten eetbaar (10,11).
Wanneer de paddenstoel echter in combinatie met alcohol genuttigd wordt,
schijnt hij vergiftigingsverschijnselen te kunnen veroorzaken (2,10). Niet
duidelijk is door welk mechanisme deze (tamelijk onschuldige) intoxicatie wordt
veroorzaakt en mogelijk berusten de beschreven gevallen op verwisseling van de
netstelige heksenboleet met andere boletensoorten. In oude publikaties wordt de
paddenstoel vermeld als een soort die muscarine bevat en daarom zelfs na koken
giftig is (3,5). De vruchtlichamen van de netstelige heksenboleet zijn een
geliefde voedselbron voor de maden van allerlei soorten vliegjes, maar niet in
trek bij naaktslakken (12). Heksenboleten bevatten cysteine en serine proteases
die voor biotechnologen interessant zijn (14). Het blauwe pigment in de
paddenstoel zou mogelijk kunnen worden aangewend als een milieuvriendelijke
kleurstof (4).
Waar
gevonden
Wij hebben de netstelige heksenboleet
gevonden in de westberm van de Gast (in de buurt van het notariskantoor) en in
de oostberm van de Wilhelminalaan, bij zomereiken en beuken.
Literatuur
1. Brunner I, Amiet R, Zollinger
M, Egli S (1992) Ectomycorrhizal synthesis with Picea abies and three fungal
species: a case study on the use of an in vitro technique to identify naturally
occurring ectomycorrhizae. Mycorrhiza 2:89-96.
2. Budmiger H, Kocher F (1982)
Boletus luridus and alcohol. Case report. Schweiz Med Wochenschr 112:1179-1181.
3. Douglas B (1917) Mushroom
poisoning (continued). Torreya 17:207-221.
4. Duran N, Teixeira MFS, De
Conti R, Esposito E (2002) Ecological-friendly pigments from fungi. Crit Rev
Food Sci Nutr 42:53-66.
5. Ford WW, Clark ED (1914) A
consideration of the properties of poisonous fungi. Mycologia 6:167-191.
6. Graebner H u.Ä. Netzstieliger
Hexen-Röhrling. Webdocument op de.wikipedia.org.
7. Harrington TJ (2001) Fungi in
the Burren. Field Mycology 2:30-33.
8. Harrington TJ (2003)
Relationships between macrofungi and vegetation in the Burren. Proc R Irish
Acad 103B:147-159.
9. Henrici A (2000) Notes and
records. Field Mycology 1:87-89.
10. Lacombe D (2012) Bolets
bleuissants et intoxications estivales en Périgord. Bull Soc
Mycol Périgord 39:26-28.
11. Lentini F, Venza F (2007).
Wild food plants of popular use in Sicily.
J Ethnobiol Ethnomed 3:15.
12. Milburn J a.o. Boletus
luridus. Webdocument op en.wikipedia.org.
13. Nelsen SF (2010) Blueing
components and other pigments of Boletes. Fungi 3:11-14.
14. Sabotic J, Trcek T, Popovic
T, Brzin J (2007) Basidiomycetes harbour a hidden treasure of proteolytic
diversity. J Biotechnol 128:297-307.
Terug naar de soortenlijst