Oranje aderzwam

De oranje aderzwam groeit als een korst op dood hout (liggende of nog rechtopstaande stammen, stobben, en gevallen takken van naaldbomen en diverse loofbomen, o.a. beuken en eiken. De vruchtlichamen beginnen als kleine vlekken op de schors en worden later groter om uiteindelijk met elkaar te versmelten. Ze liggen plat op de ondergrond en zijn er stevig mee verbonden. Omdat naburige vruchtlichamen versmelten, kan de zwam tientallen centimeters groot worden (5,12). Het oppervlak van de korsten is gerimpeld, hobbelig, en voorzien van talrijke bultjes, verdikkingen en vreemdgevormde uitsteeksels. De sporen worden op dit geribbelde oppervlak gevormd (5). Vooral aan de rand is de kleur van de korsten vaak fel oranje, in het midden is hij meestal grijzig met rozeachtige tinten. Het vlees voelt wasachtig aan, maar wordt bij veroudering of uitdroging bros en hard (11). De paddenstoel veroorzaakt witrot, doordat de schimmel vooral de lignine van het hout afbreekt (1,6,12,13) met behulp van vele enzymen, waaronder drie lignine peroxidases (10). De soort is op het Noordelijk Halfrond wijdverbreid (12). Volgens een Koreaans onderzoek waarin werd nagegaan welke paddenstoelen zich vestigden op liggende stammen van dennen (Pinus rigida, Pinus koraiensis) bleek de dennenharszwam (Phlebiopsis gigantea) de eerste kolonisator te zijn, terwijl de oranje aderzwam pas in de tweede fase van de successie verscheen (8). Ook op takken van eiken maakt de oranje aderzwam deel uit van de tweede successiefase (2,3). Tijdens in vitro proeven waarbij de competitie van schimmels werd onderzocht bleek de oranje aderzwam door het ruig huidje (Phanerochaete velutina) en de gewone zwavelkop (Psilocybe fascicularis) te kunnen worden verdrongen (14).

De vruchtlichamen van Phlebia radiata zijn voor mensen oneetbaar (11). In een onderzoek naar voedselkeuze van aardwormen bleken schimmels uit de geslachten Fusarium en Mucor favoriet te zijn, en Phlebia radiata aanzienlijk minder graag te worden gegeten (4). Naast de oranjerode schorszwam (Peniophora incarnata) is de oranje aderzwam mogelijk een gastheer voor de parasitaire gele trilzwam (Tremella mesenterica) (15). Enzymen en het mycelium van Phlebia radiata zijn in de biotechnologie voor allerlei doeleinden gebruikt (afbraak van hout, stro, chemisch afval, verfstofresten), en ook voor de productie van bio-ethanol uit hout (9). Oranje aderzwammen bevatten verschillende plantenstoffen met bacteriegroei remmende eigenschappen (7).

Wij hebben grote vruchtlichamen van de oranje aderzwam gevonden op een dode, nog rechtopstaande stam, vermoedelijk van een eik, langs een onverhard fietspad dat vanaf Jonkersvaart (Gr.) naar Nuis (Gr.) loopt, door het Coendersbosch. Ook zagen we de paddenstoel op een liggende, dode stam van een forse linde op de wierde van Godlinze (Gr.) en op een liggende, omgevallen stobbe van een loofboom bij het oosteind van de Wederik in Briltil (Gr.).

1. Ander P, Eriksson KE (1977) Selective degradation of wood components by white-rot fungi. Physiol Plant 41:239-248.
2.Boddy L, Rayner ADM (1983) Mycelial interactions, morphogenesis and ecology of Phlebia radiata and P.rufa from oak. Trans Br mycol Soc 80:437-448.
3. Boddy L, Rayner ADM (1983) Ecological roles of Basidiomycetes forming decay communities in attached oak branches. New Phytol 93:77-88.
4. Bonkowski M, Griffiths BS, Ritz K (2000) Food preferences of earthworms for soil fungi. Pedobiologia 44:666-676.
5. Cooke WB (1956) The genus Phlebia. Mycologia 48:386-405.
6. Daniel G (2014) Fungal and bacterial biodegradation: White rots, brown rots, soft rots, and bacteria. Chapter 2 in: Schultz T et al. (eds.) Deterioration and Protection of Sustainable Biomaterials. ACS Symposium Series, American Chemical Society, Washington DC, pp.23-58.
7. Giannetti BM, Steglich W, Quack W, Anke T, Oberwinkler F (1978) Merulinsäuren A, B und C, neue Antibiotika aus Merulius tremellosus Fr. und Phlebia radiata Fr. Z Naturforsch 33c:807-816.
8. Kim GH, Lim YW, Choi YS, Kim MJ, Kim JJ (2009) Primary and secondary decay fungi on exposed pine tree logs in the forest. Holzforschung 63:633-638.
9. Mattila H (2020) Phlebia radiata as an ethanol producing fungus: Conversion of lignocelluloses and metabolic regulation under hypoxia. PhD thesis, University of Helsinki.
10. Niku-Paavola ML, Karhunen E, Salola P, Raunio V (1988) Ligninolytic enzymes of the white-rot fungus Phlebia radiata. Biochem J 254:877-884.
11. Orangeroter Kammpilz Phlebia radiata. Document op tintling.com.
12. Phlebia radiata. Document op en.wikipedia.org.
13. Poot R (2019) Oranje aderzwam, kleur in de winter. Document op www.natuurfotografie.nl.
14. White NA, Boddy L (1992) Extracellular enzyme localization during interspecific fungal interactions. FEMS Microbiol Lett 98:75-80.
15. Zugmaier W, Bauer R, Oberwinkler F (1994) Mycoparasitism of some Tremella species. Mycologia 86:49-56.