Oranje dooiermos

Oranje dooiermos is een algemeen korstmos dat meestal groeit op steen (beton, baksteen, kalksteen, muren, grafzerken, beschoeiing van zeedijken), maar zich soms ook op goedbelichte droge schors van bomen kan vestigen (5,8). Oranje dooiermos is stikstofminnend (2) en lijkt sterk op groot dooiermos (Xanthoria parietina) , maar is meestal dieper oranje van kleur, en sterker aan steen gebonden. Vanwege de voorliefde voor stikstof kan het op vorstpannen en dakpannen verschijnen, op plaatsen waar vogels uitwerpselen laten vallen (10).Oranje dooiermos verschilt bovendien van groot dooiermos doordat de apotheciën op het thallus meestal weinig talrijk zijn en dikwijls zelfs helemaal ontbreken. In plaats van apotheciën zijn middenop het korstmos wratachtige isidiën aanwezig. Dat zijn uitsteeksels die kunnen afbreken en waarin zich zowel schimmel– als algcellen bevinden. Door middel van deze isidiën kan het korstmos zich vegetatief voortplanten (1,4,9,10). De vorm van het thallus is afhankelijk van de groeiplaats: dichtbij de kust heeft het brede lobben aan de zijkant, elders smallere lobben (3). De fotobiont in het korstmos is een Trebouxia-soort. (2). Met behulp van NMR spectroscopie is aangetoond, dat de alg in oranje dooiermos ribitol aan de schimmel afgeeft waarna de schimmel deze alcohol als stofwisselingsbouwsteen gebruikt (7).

De genusnaam Xanthoria is afgeleid van het Griekse woord xanthos, dat “geel” betekent, en de stam ori (“uit de bergen”). De soortnaam calcicola komt van het Latijnse calcis (kalk) en cŏlĕre (wonen, of bewonen). Dit betekent “kalkbewonend”. Xanthoria aureola wordt door vele lichenologen beschouwd als een groeivorm van oranje dooiermos zonder isidiën die voorkomt langs de kust. Andere geleerden beschouwen Xanthoria aureola op grond van moleculair-biologisch onderzoek echter als een aparte soort (7).

1. Butler M. An Introduction to Lichens, and a Challenge. Document op: Bedfordshire Natural History Society, www.bhns.co.uk.
2. Gérault A. Xanthoria calcicola Oxner var. calcicola (Taxon Atlantique). Document op www.lichensmaritimes.org.
3. Honegger R, Zippler U, Gansner H, Scherrer S (2004) Mating systems in the genus Xanthoria (lichen-forming ascomycetes). Mycol Res 108:480-488.
4. Kalk-Gelbflechte. Document op www.123pilzsuche.de.
5. Lindblom L, Blom HH (2016) Xanthoria calcicola (Teloschistaceae, Ascomycota) still present on bark in Sweden. Lindbergia 39:41-45.
6. Lindblom L, Ekman S (2005) Molecular evidence supports the distinction between Xanthoria parietina and X. aureola (Teloschistaceae, lichenized Ascomycota). Mycol Res 109:187-199.
7. Lines CEM, Ratcliffe RG, Rees TAV, Southon TE (1989) A 13C NMR study of photosynthate transport and metabolism in the lichen Xanthoria calcicola Oxner. New Phytol 111:447-456.
8. Oranje dooiermos. Soortinformatie op waarneming.nl.
9. Silverside AJ. Xanthoria calcicola Oxner. Document op: Images of British Lichens, lastdragon.org.
10. Xanthoria calcicola. Document op Association Française de Lichénologie, www.afl-lichenologie.fr.