De pronksteelboleet is een fraaie paddenstoel die voorkomt in loof-, gemengd en naaldbos. Het mycelium van deze soort kan ectomycorrhiza vormen met eiken, beuken, sparren, zilversparren en dennen (1) en geeft de voorkeur aan kalkhoudende bodemsoorten (2,11). De hoed van de vruchtlichamen kan een doorsnee van 15 cm krijgen. Hij heeft eerst de vorm van een halve bol, maar wordt later meer afgeplat. Het hoedoppervlak is aanvankelijk droog en glad of fluweelachtig, later glad en bij oude exemparen soms enigszins kleverig. De kleur is grijsachtig, zilvergrijs, okergrijs of grijs met een olijfkleurige tint. De steel van de paddenstoel is knotsvormig of gezwollen aan de basis. Het bovenste deel van de steel is citroengeel tot geel, het onderste karmijnrood of rozerood. De steel is bedekt met een netwerk dat aan de steelbasis rood en aan de top lichtbeige van kleur is. De poriën aan de onderzijde van de hoed zijn aanvankelijk citroengeel, en later lichtgeel met een olijfkleurige tint. Bij beschadiging of kneuzing verkleuren ze blauw. Ook het vlees van de paddenstoel verkleurt blauw bij blootstelling aan de lucht (1). De hoedhuid hangt over de rand van de hoed heen (2,12). De soort komt voor in Azië, Noord Europa en Noord Amerika (2).

Een Caloboletus is een "mooie boleet", en calopus betekent "mooie steel" (11,12). Het Griekse woord kalos betekent "schoon, mooi, aantrekkelijk, liefelijk of bekoorlijk". In Duitsland wordt de paddenstoel aangeduid als Schönfußröhrling en in Nederland als pronksteelboleet, wat een vertaling is van de Latijnse soortnaam. De sequentie van het mitochondriale genoom van de pronksteelboleet en tien andere boletensoorten is volledig bepaald (7).

Pronksteelboleten smaken erg bitter en zijn daarom niet eetbaar (1,11). De smaak verdwijnt ook tijdens het koken niet (2). De bittere smaak wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van de plantenstoffen calopine, O-acetylcalopine A en andere calopine derivaten (2,4). De paddenstoel bevat ook chemische verbindingen die cytochroom P450 remmen, een enzymsysteem in de lever dat betrokken is bij de afbraak van lichaamsvreemde stoffen (2,5). Er zijn behalve de calopines ook sesquiterpenen aanwezig die vrije radicalen kunnen wegvangen (2,6,10) en vluchtige verbindingen (3-octanon, 3-octanol en limoneen) waardoor een typische geur ontstaat (2). Volgens een Chinees artikel is de paddenstoel giftig en kan vooral na kort verhitten hallucinaties veroorzaken (3). De vruchtlichamen bevatten in vergelijking met andere paddenstoelsoorten vrij veel yttrium en andere zeldzame zware aardmetalen (8). In Polen werden kortschildkevers uit het genus Atheta soms in vruchtlichamen van de pronksteelboleet aangetroffen (9).

We zagen pronksteelboleten in het Beierse Woud, tijdens een vakantie in Zwiesel. In Zuidhorn hebben we de paddenstoel (bij ons weten) nog nooit gezien.

1. Boletus calopus. Document op boletales.com.
2. Caloboletus calopus. Document op en.wikipedia.com.
3. Chen J, Liu H, Li T, Wang Y (2023) Edibility and species discrimination of wild bolete mushrooms using FT-NIR spectroscopy combined with DD-SIMCA and RF models. LWT - Food Science and Technology 180:114701.
4. Hellwig V, Dasenbrock J, Gräf C, Kahner L, Schumann S, Steglich W (2002) Calopins and Cyclocalopins : Bitter Principles from Boletus calopus and Related Mushrooms. Eur J Org Chem 17:2895-2904.
5. Huang YT, Onose J, Abe N, Yoshikawa K (2009) In vitro inhibitory effects of pulvinic acid derivatives isolated from Chinese edible mushrooms, Boletus calopus and Suillus bovinus, on Cytochrome P450 activity. Biosci Biotechnol Biochem 73:855-860.
6.Kim JW, Yoo ID, Kim WG (2006) Free radical-scavenging delta-lactones from Boletus calopus. Planta Med 72:1431-1432.
7. Li Q, Wu P, Li L, Feng H, Tu W, Bao Z, Xiong C, Gui M, Huang W (2021) The first eleven mitochondrial genomes from the ectomycorrhizal fungal genus (Boletus) reveal intron loss and gene rearrangement. Int J Biol Macromol 172:560-572.
8. Medyk M, Falandysz J (2022) Occurrence, bio-concentration and distribution of rare earth elements in wild mushrooms. Sci Total Environm 851:158159.
9. Melke A, Chachula P, Ruta R, Szoltys H, Ciszewski T (2022) Beetles (Coleoptera) collected from fruiting bodies of fungi (excl. polyporoid and hypogeous fungi) in the Pieniny National Park. Entomol News 41:39-76.
10. Morel S, Arnould S, Vitou M, Boudard F, Guzman C, Poucheret P, Fons F, Rapior S (2018) Antiproliferative and antioxidant activities of wild Boletales mushrooms from France. Int J Med Mushrooms 20:13-29.
11. O'Reilly P (2022) Caloboletus calopus (Pers.) Vizzini - Bitter Beech Bolete. Document op first-nature.com.
12. Santos JJ (2014) Caloboletus calopus (Pers.) Vizzini. Document op amanitacesarea.com.