Ruwstelige stuifbal (Tulostoma fimbriatum)
OverzichtsfotoZijaanzichtTopaanzicht
De ruwstelige stuifbal is een paddenstoel die voorkomt op zonnige standplaatsen op zandgrond. Volgens een Zweeds artikel heeft de soort een voorkeur voor kalkrijk zand met pH 6 tot 8 (7). Het mycelium van deze paddenstoel leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal. De vruchtlichamen bestaan uit een kogel met een doorsnee van 0,6 tot 1,5 cm die staat op een 3 tot 8 cm lange en 4 tot 7 mm dikke steel. Die steel is bruin tot roodbruin van kleur. Hij heeft lengterimpels en is voorzien van bruine schubjes die tegen het oppervlak aangedrukt liggen. De buitenkant van de bol is grijsachtig tot gebroken wit en heeft soms een metaalglans, maar ziet er dikwijls ook korrelig uit door aanhangend zand. De bol heeft aan de bovenzijde een opening. Deze opening kan vlak in de bolwand liggen, of zich aan de top van een lage kegel bevinden [6]. De rand van de opening is bij jonge exemplaren behaard en kan bij oude exemplaren fijne tandjes bezitten [9]. Uit de opening worden de sporen afgegeven. Het sporenvormende weefsel (de gleba) binnenin de bol is oker, helderbruin of roestbruin van kleur. De sporen van de paddenstoel hebben wrattige ornamenten op hun buitenwand, die onderling weinig of niet verbonden zijn. Ruwstelige stuifballen komen voor in Europa, Azië en Noord Amerika. Binnen Europa ligt Nederland aan de noordgrens van het areaal [2].

Naam
De genusnaam Tulostoma bestaat uit het voorvoegsel Tul (of Tyl), dat "zwelling" of "kussen" betekent, of het verdikte uiteinde van een knots, en het woord stoma ("mond" of "opening"). De soortnaam fimbriatum betekent: "vezelig", of "met franje". Deze verwijst naar de aanblik van het peristoom, de rand van de opening waaruit de sporen worden afgegeven. Tulostoma readerii is een synoniem van Tulostoma fimbriatum [1]. De gesteelde stuifbal (Tulostoma brumale) lijkt sterk op de ruwstelige, maar die soort heeft bovenop zijn bol een langgerekt, speenvormig uitsteeksel met een opening aan het uiteinde, waaruit de sporen worden afgegeven [2]. Andere soorten die op Tulostoma fimbriatum lijken zijn de donkerstelige stuifbal (Tulostoma melanocyclum, [3]) en de gekraagde stuifbal (Tulostoma kotlabae). Voor een beschrijving van de verschillen tussen deze soorten kan men de artikelen [3, 5, 8 en 10] raadplegen, of het paddenstoel gedeelte van verspreidingsatlas.nl. Verwantschappen binnen het genus Tulostoma zijn onderzocht met behulp van moleculair-biologische technieken [4].

Eetbaarheid/nut
Ruwstelige stuifballen zijn voor mensen niet eetbaar.

Waar gevonden
Wij hebben ruwstelige stuifballen gevonden in de Kennemerduinen (Nationaal Park Zuid-Kennemerland).

Literatuur
1. Altés A, Moreno G (1995) Tulostoma fimbriatum, the correct name for Tulostoma readerii. Mycotaxon 56:421-425.
2. Gewimperter Stielbovist. Document op de.wikipedia.org.
3. Hobart C (2012) Tulostoma fimbriatum new to the UK. Field Mycology 13:81-83.
4. Jeppson M, Altés A, Moreno G, Nilsson RH, Loarce Y, De Bustos A, Larsson E (2017) Unexpected high species diversity among European stalked puffbals - a contribution to the phylogeny and taxonomy of the genus Tulostoma (Agaricales). MycoKeys 21:33-88.
5. Maas Geesteranus RA (1971) De Nederlandse Tulostoma-soorten. Gorteria 5:189-193.
6. Merino Alcántara D (2016) Tulostoma fimbriatum. Document op micobotanicajaen.com.
7. Olsson PA, Schnoor TK, Hanson SA (2010) pH preferences of red-listed Gasteromycetes in calcareous sandy grassland: Implications for conservation and restoration. Fungal Ecol 3:357-365.
8. Poumarat S (2017) Clé des gastéromycètes épigés d'Europe. (genres sécotioïdes exclus). Document op fmbds.org.
9. Tanchaud P (2017) Tylostoma fimbriatum Fr. Document op mycocharentes.fr.
10. Tomaszewska A, Luszczynski J, Luszczynska B, Jaworska J (2011) Taxonomic notes on the Polish Tulostoma species. Acta Mycol 46:179-186.

Terug naar de soortenlijst [buiten Zuidhorn]