Schubbige bundelzwam

De schubbige bundelzwam is een parasitaire paddenstoel die in bundels groeit op loof- en naaldbomen (4), vaak aan de basis van de stam (6). Hij infecteert alleen verzwakte of beschadigde bomen. In de omgeving van Gouda verschijnt hij dikwijls op houtkaden: oude polderkaden die voor de teelt van geriefhout zijn gebruikt (2). In Noord Amerika is het een bekende parasiet van ratelpopulieren (1). Het mycelium veroorzaakt witrot (11). De hoed is min of meer gewelfd, strogeel of goudgeel, en bezet met grove en fijne, opstaande, roodbruine schubben. De plaatjes aan de onderzijde zijn aanvankelijk lichtgeel maar verkleuren later tot kaneelbruin. De steel heeft een gladde, bleekgele top en een vliezige ring die bij volgroeide exemplaren meestal gescheurd is. Onder deze ring is de steel van de paddenstoel net als de hoed bezet met opstaande, roodbruine schubben. De basis van de steel is roodbruin (9).

De genusnaam Pholiota is van het Griekse woord pholis afgeleid en betekent "beschubd". De Latijnse soortnaam squarrosa betekent "ruw" of "schubbig". Pholiota squarrosa is de schubbige beschubde! (7). Waarom de paddenstoel zo heet is niet moeilijk te raden. Agaricus squarrosus is een synoniem van Pholiota squarrosa (3). Andere synoniemen zijn Agaricus floccosus, Lepiota squarrosa, Agaricus verruculosus, en Dryophila squarrosa (7).

De schubbige bundelzwam is giftig en kan ingewandsstoornissen (diarree, misselijkheid) veroorzaken (3,10). De stof coprine, een remmer van het enzym aceetaldehyde dehydrogenase die veroorzaakt dat de grote kale inktzwam niet in combinatie met alcohol genuttigd kan worden, is ook in schubbige bundelzwammen aangetroffen (9). De geur van de vruchtlichamen kan uiteenlopen: meestal ruiken ze naar stro, maar sommige exemplaren verspreiden een geur van uien of knoflook (3). De paddenstoelen bevatten een fucose-specifiek lectine dat misschien kan worden gebruikt om leverkanker aan te tonen (4). Ook bevatten ze remmers van het enzym xanthine oxidase die mogelijk bij de behandeling van jicht kunnen worden ingezet. De bundelzwam gebruikt zulke remmers vermoedelijk om een afweerreactie van zijn gastheerboom tegen schimmelinfectie te onderdrukken. Bomen proberen zich tegen zulke infecties te verdedigen door met behulp van xanthine oxidase zuurstofradicalen te vormen (12).

1. Davidson RW, Hinds TE, Hawksworth, FG (1959) Decay of aspen in Colorado. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Forest and Range Experiment Station. Fort Collins, Colorado Station, Paper 45.
2. De Held-Jager CM (1979) De paddestoelen van houtkaden in de omgeving van Gouda. Coolia 22: 52–56.
3. Emberger G (2008) Pholiota squarrosa. Document op http://www.messiah.edu/oakes/fungi_on_wood.
4. Kobayashi Y, Tateno H, Dohra H, Moriwaki K, Miyoshi E, Hirabayashi J, Kawagishi H (2012) A novel core fucose-specific lectin from the Mushroom Pholiota squarrosa. J biol Chem 287:33973-33982.
5. Overholts LO (1927) A monograph of the genus Pholiota in the United States. Annals of the Missouri Botanical Garden 14:87-211.
6. Pholiota squarrosa. Document op en.wikipedia.org.
7. Pholiota squarrosa (Weigel) P. Kumm. - Shaggy Scalycap. Document op www.first-nature.com.
8. Sawyer WH (1917) Development of some species of Pholiota. Botanical Gazette 64:206-229.
9. Schubbige bundelzwam (Pholiota squarrosa). Document op www.soortenbank.nl.
10. Shaffer RL (1965) Poisoning by Pholiota squarrosa. Mycologia 57:318-319.
11. Sparriger Schüppling. Document op www.natur-in-nrw.de.
12. Wangun HVK, Hertweck C (2007) Squarrosidine and pinillidine: 3,3'-fused bis(styryl)pyrones from Pholiota squarrosa and Phellinus pini. Eur J Org Chem 2007, 3292-3295.