Sinaasappelkorst

Sinaasappelkorst is de naam van een korstmos dat groeit op kalkrijk gesteente op zonnige, droge, enigszins stoffige plaatsen - in Nederland vooral op beton, baksteen en cement (7). De soort is stikstofminnend (2). Het thallus heeft de vorm van een rozet en is meestal vrij klein (1 tot 3 cm diameter), hoewel verschillende thalli kunnen samenvloeien, bijvoorbeeld binnen een voeg van een bakstenen muur (4). De rand van het thallus is voorzien van smalle lobben. De oranjegele kleur wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van het pigment parietine (6). Op het thallus zijn meestal apotheciën aanwezig, die eruitzien als knaloranje of oranjebruine schijfjes van 0,2 tot 1,2 mm diameter met een dunne rand (2,5,9). Tijdens restauratie van een pand in Utrecht werd in 1981 een pleisterlaag van een muur verwijderd. Deze muur was gebouwd tussen 1450 en 1500 als erfafscheiding, maar enkele jaren later opgenomen in de voorgevel van een nieuwgebouwd huis, en daarbij bepleisterd. Onder de pleisterlaag bleken korstmossen te zitten die omstreeks 1500 waren bedekt en nog steeds gedetermineerd konden worden als sinaasappelkorst ! (7). Dit korstmos bevat plantenstoffen die de groei van kankercellen kunnen afremmen (3).

Calogaya betekent “mooie Gaya” of “spectaculaire Gaya” (1). Dit is een eerbetoon aan Dr Ester Gaya, die veel over deze groep korstmossen heeft gepubliceerd (4). Pusilla betekent “erg klein”. De Nederlandse naam sinaasappelkorst heeft betrekking op de doorgaans feloranje kleur van de apotheciën. Caloplaca saxicola ssp. pulvinata, Caloplaca tegularis, Caloplaca pusilla en Caloplaca murorum (10) zijn synoniemen van Calogaya pusilla. De taxonomie van de Caloplaca saxicola-groep is nog steeds omstreden (4,9).

1. Arup U, Søchting U, Frödén P (2013) A new taxonomy of the family Teloschistaceae. Nordic J Bot 31:16-83,2013.
2. Association Française de Lichénologie, Caloplaca pusilla. Document op www.afl-lichenologie.fr.
3. Felczykowska A, Pastuszak-Skrzypczak A, Pawlik A, Bogucka K, Herman-Antosiewicz A, Guzow-Krzeminska B (2017) Antibacterial and anticancer activities of acetone extracts from in vitro cultured lichen-forming fungi. BMC Complementary and Alternative Medicine 17:300.
4. Gaya E, Redelings BD, Navarro-Rosinés P, Llimona X, De Cáceres M, Lutzoni F (2011) Align or not to align? Resolving species complexes within the Caloplaca saxicola group as a case study. Mycologia 103:361-378.
5. Gérault A. Caloplaca pusilla (A. Massal.) Zahlbr. Document op www.lichensmaritimes.org.
6. Mandujano OC, Pastor de Abram A, Collantes Díaz IE (2011) Aislamiento de ácido úsnico y parietina de Caloplaca saxicola Hoffm. Rev Soc Quim Perú 77:152-161.
7. Sinaasappelkorst. Document op nl.wikipedia.org.
8. Sipman H, Klück B (1982) De oudste korstmossen van Nederland. De Levende Natuur 84:183-187.
9. Vondrák J, Shahidin H, Moniri MH, Halici G, Kosnar J (2018) Taxonomic and functional diversity in Calogaya (lichenised Ascomycota) in dry continental Asia. Mycol Progr 17:897-916.
10. Wade AE (1965) The genus Caloplaca Th.Fr. in the British Isles. Lichenologist 3:1-28.