Sneeuwzwammetje

Het sneeuwzwammetje is een paddenstoel die in schrale, zure, mosrijke graslanden of grazige wegbermen, en op de hellingen van oude dijken kan verschijnen (10). In jonge toestand zijn de vruchtlichamen helemaal wit, later ontwikkelen ze beige tot grijsgele tinten. De hoed is bol met een gestreepte rand, later meer uitgespreid met een centrale bobbel of een deuk. Het hoedoppervlak biedt een vettige aanblik. De plaatjes lopen af op de steel die onderaan dikwijls smaller is dan in het midden (1,5,6,11). De onderkant van de steel is soms bleekroze of roodachtig. Karmijnrode vlekken worden door bacteriën veroorzaakt. Sneeuwzwammetjes groeien meestal in vrij groot aantal bijeen, en kunnen heksenkringen vormen (3).

De genusnaam Hygrocybe is afgeleid van de Griekse woorden hugros ("vochtig") en kube ("hoofd"). De soortnaam virginea betekent "maagdelijk" of "ongerept". Dit heeft betrekking op de witte kleur (13). Cuphophyllus virgineus, Agaricus virgineus, Hygrocybe nivea en Camarophyllus niveus zijn synoniemen van Hygrocybe virginea (8). Omdat de wijd uiteenstaande plaatjes van het geslacht Hygrocybe er wasachtig uitzien (als de was van een kaars) worden ze in Nederland "wasplaten" en in Engeland "waxcaps" genoemd. In oude boeken is de paddenstoel soms opgenomen onder de naam "sneeuwwitte wasplaat".

Sneeuwzwammetjes worden beschouwd als eetbaar. Maar vanwege hun zeldzaamheid en beschermde status mag men ze beslist niet verzamelen. Er is bovendien kans op verwisseling met giftige trechterzwammen. De paddenstoel bevat bijzondere plantenstoffen, die mogelijk bescherming bieden tegen vraat door fruitvlieglarven (2,8,9). Onlangs werd ontdekt dat het mycelium van wasplaten een verbintenis aangaat met de haarwortels van verschillende kruiden (4). Het sneeuwzwammetje heeft een dergelijke verbintenis met de smalle weegbree (Plantago lanceolata) (14). Hyphen van het sneeuwzwammetje dringen in de wortels en bovengrondse delen van de plant door, tot in de zaden toe. Wanneer weegbreezaden oppervlakkig gesteriliseerd en vervolgens opgekweekt worden, blijkt genetisch materiaal van de schimmel in de vegetatieve organen van de zaailingen aanwezig te zijn (12,14). De betekenis van deze hechte verbintenis tussen plant en schimmel is onduidelijk. Wordt de wasplaat via de zaden van de plant verspreid? Leveren plant en schimmel elkaar bepaalde voedingsstoffen of mineralen? Gaat het om een nieuwe vorm van mycorrhiza? (7). Sneeuwzwammetjes hebben misschien ook een hechte band met bepaalde mossen (7,13) en algen (7).

Sneeuwzwammetjes groeiden in de westberm van het noordelijke deel van de Heemskerkstraat. In dezelfde berm hebben we ook de zwartwordende wasplaat aangetroffen. Helaas is deze vindplaats in 2018 verloren gegaan. De gemeente Zuidhorn heeft er op grote schaal bomen gerooid en jonge boompjes aangeplant, waardoor de berm is bemest en omgewoeld. Volgens de literatuur zijn we het sneeuwzwammetje daar nu voor minstens 10 jaar kwijt (3). Gelukkig hebben we de soort later nog op vele andere plaatsen aangetroffen: (a) in de noordberm van een verhard wandelpad dat vanaf de Heemskerkstraat in westelijke richting tussen de sportvelden loopt, (b) in de zuidberm van het Van Starkenborghkanaal ZZ, iets ten oosten van de afslag van de Sloep, (c) in de oostberm van de C.de Houtman straat, (d) in de voortuin van een huis aan de Burg.Kruisingalaan, (e) aan het noordoostelijk einde van de Van Houtenstraat bij een parkje, en (f) in het natuurpark De Oeverlanden. Ook aan de uiterste zuidpunt van het terrein van de gasopslag in Grijpskerk hebben we dikwijls sneeuwzwammetjes gezien (bij de oprit van een boerderij aan de Lageweg).

1. Cuesta J, Rodríguez NS (2013) Hygrocybe virginea (Wulfen) P.D. Orton & Watling. Láminas de Hongos (webdocument).
2. Farrell IWV, Thalier V, Turner JL (1977) Polyacetylenic acids and aromatic aldehydes from cultures of the fungus Camarophyllus virgineus (Wulfen ex Fr.) Kummer. J Chem Soc (London) Perkin Trans 1:1886-1888.
3. Griffith GW, Easton GL, Jones AW (2002) Ecology and diversity of waxcap (Hygrocybe spp. ) fungi. Botanical Journal of Scotland 54:7-22.
4. Halbwachs H, Dentinger BTM, Detheridge AP, Karasch P, Griffith GW (2013) Hyphae of waxcap fungi colonise plant roots. Fungal Ecology 6:487-492.
5. Jungfern-Ellerling. Document op tintling.com.
6. Jungfern-Ellerling. Document op de.wikipedia.org.
7. Kuyper TW (2015) Nieuwe inzichten in de levenswijze van wasplaten. Coolia 58:10-18.
8. Lodge DJ et al. (2014) Molecular phylogeny, morphology, pigment chemistry and ecology in Hygrophoraceae (Agaricales). Fungal Diversity 64:1-99.
9. Mier N, Canete S, Klaebe A, Chavant L, Fournier D (1996) Insecticidal properties of mushroom and toadstool carpophores. Phytochemistry 41:1293-1299.
10. Oud M (2012) De zoektocht naar paddenstoelrijke dijken in Noord-Holland. Coolia 55:139-144.
11. Papi J a.o. Hygrocybe virginea. Document op en.wikipedia.org.
12. Persoh D, Griffith GW, Tello SA, Silva-Flores P, Sadlowski C, Agerer R, Halbwachs H (2014) Mysterious Hygrophoraceae – mushrooms as endophytes? Poster, Ruhr-Universität Bochum.
13. Snowy waxcap mushroom. Document op www.first-nature.com.
14. Tello SA, Silva-Flores P, Agerer R, Halbwachs H, Beck A, Persoh D (2014) Hygrocybe virginea is a systemic endophyte of Plantago lanceolata. Mycol Progr 13:471-475.