Grote viltinktzwam (Coprinellus domesticus s.l.)




De
grote viltinktzwam is een paddenstoel die bijna het hele jaar, maar het
meest in het voorjaar en de voorzomer (8), op halfverrot hout en
houtsnippers kan verschijnen. Het mycelium leeft van de afbraak van
dood hout. De hoed kan 4 (in zeldzame gevallen zelfs 6)
centimeter breed worden. Aanvankelijk is hij eivormig, vervolgens
spreidt hij zich klokvormig uit, om bij oude exemplaren bijna vlak te
worden met een ingerolde rand. In jonge toestand heeft de hoed een
mooie okergele tot geelbruine kleur en is met witte, korrelige schubjes
bedekt die er gemakkelijk afgewreven kunnen worden. Later
verbleekt hij en ontwikkelt van de rand tot bijna bij de top
lengtegroeven. Uiteindelijk wordt hij donkergrijs tot zwart,
maar vervloeit in tegenstelling tot sommige andere inktzwammen
weinig of niet tot inkt. De plaatjes aan de onderzijde van de
hoed staan
dicht op elkaar en zijn bij de steel
smal aangehecht. Ze
zijn dikwijls gevorkt, en aanvankelijk cremekleurig maar uiteindelijk
donkerbruin tot zwart. De steel van de paddenstoel
is hol,
breekbaar , en wit van kleur. Hij heeft aanvankelijk een donzig
oppervlak, maar wordt later glad. De steelbasis is dikwijls
een
beetje verdikt. De paddenstoel kan worden gevonden in loofbos, maar ook
in tuinen en parken (3,5,6,8). Factoren die de kieming van de
sporen beïnvloeden zijn in de vorige eeuw onderzocht (2).
Naam
De
genusnaam Coprinellus
betekent: "op Coprinus,
d.i. op een inktzwam, lijkend”,
en
Coprinus
is:
"op mest". Op de viltinktzwam is die naam niet van toepassing, want
deze groeit niet op mest, maar op hout. Er zijn nogal wat
inktzwamsoorten die op de grote viltinktzwam lijken, zoals de
kleine viltinktzwam (Coprinellus
xanthotrix), de rosse viltinktzwam (Coprinellus radians),
de valse viltinktzwam (Coprinellus
flocculosus), en de sokvoetinktzwam (Coprinellus ellisii).
De paddenstoel op onze foto's was beslist een viltinktzwam en
vermoedelijk de grote, maar om met zekerheid te kunnen zeggen welke
viltinktzwam het was hadden we microscopisch onderzoek moeten doen
(7,11; zie 12,13 voor de microscopische kenmerken). Coprinus domesiticus
is een synoniem van Coprinellus
domesticus
(4,10), en betekent "huisinktzwam". De vruchtlichamen kunnen
soms
verschijnen op een natte houten
vloer of een door lekkage doordrenkt houten plafond (4,9). De
Nederlandse naam "viltinktzwam" heeft betrekking op het feit,
dat een deel van het mycelium van deze paddenstoel zich soms
niet in
het hout bevindt, maar in het volle daglicht, en daar een
felgekleurde okerbruine tot roestbruine dradenmassa vormt, die er
uitziet als vilt.
Zo'n dradenmassa wordt ozonium genoemd
(8). Eénmaal
is zo'n ozonium zelfs aangetroffen op de huid van een mens (1).
Eetbaarheid/nut
De
grote viltinktzwam is niet geschikt voor menselijke consumptie (meestal
slechts in klein aantal aanwezig, en weinig smaak). Wanneer er bij de
maaltijd een alcoholische drank wordt genuttigd, kan de paddenstoel
bovendien vergiftigingsverschijnselen veroorzaken, net als de grote kale inktzwam (3,7).
Waar gevonden
Wij
hebben een aantal exemplaren van deze viltinktzwam gevonden op
de
stam van een omgezaagde boom die al behoorlijk ver was vergaan en
waar houtsnippers tegenaan lagen, in het westelijk deel van
het
Smitpark, in het vroege voorjaar (begin april). We hebben op
de
vindplaats echter geen ozonium gezien. Het zoeken daarnaar
werd
bemoeilijkt door de aanwezigheid van een groot aantal brandnetels.
Literatuur
1. Cáceres O, Kirschner R, Piepenbring M, Schöfer H, Gené J (2006) Hormographiella verticillata
and an Ozonium
stage as anamorphs of Coprinellus
domesticus. Antonie van Leeuwenhoek 89:79-90.
2. Chapman ES, Barankovich V (1979) Germination of basidiospores and
oidia of Coprinus
domesticus. Mycologia 71:870-873.
3. Coprinellus
domesticus (Bolton: Fr.) Vilgalys, Hopple & Jacq.
Johnson 2001. Webdocument op www.vielepilze.de.
4. Coprinellus domesticus (Bolton)
Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson - Firerug Inkcap. Webdocument
op www.first-nature.com.
5. Coprinus domesticus
(Bolt.: Fr.) S.F.Gray. Webdocument op grzyby.pl.
6. Haus-Tintling Coprinellus
domesticus. Webdocument op tintling.com.
7. Haustintling, Großer Holztintling, Großer Haustintling . Webdocument
op www.123pilze.de.
8. Haus-Tintling. Webdocument op de.wikipedia.org.
9. Huckfeldt T, Schmidt O (2004) Schlüssel für Strang bildende
Hausfäulepilze. Z Mykol 70:85-96.
10. Kuo M (2008) Coprinellus
domesticus: The Retro Inky. Webdocument op
www.mushroomexpert.com.
11. Oud M (2015) Valse viltinktzwam gaat al jaren achteruit.
Webdocument op www.naturetoday.com.
12. Vesper A (1999) Coprinus
ellisii in Thüringen. Boletus 23:7-13.
13.
Volders J (2019) Inktzwammen op naam brengen via het substraat.
Webdocument te downloaden via www.verspreidingsatlas.nl.
Terug naar de soortenlijst