Vroeg eekhoorntjesbrood

Het vroeg eekhoorntjesbrood is een forse paddenstoel (doorsnee van de hoed tot 25 cm) die ectomycorrhiza vormt met eiken, in sommige gevallen ook met andere boomsoorten (beuk, tamme kastanje, hazelaar, haagbeuk, linde) (3) en in het Middellandse Zeegebied ook met rotsroosjes (Cistus sp.) (1). De hoed is van boven helderbruin tot donkerbruin, en barst dikwijls open in onregelmatige, aangedrukte plakjes waartussen het witachtige hoedvlees zichtbaar wordt (2,9). Het hoedoppervlak voelt droog en viltig aan. De steel is aan de voet meestal wat dikker dan bovenaan en heeft een sterk ontwikkeld netpatroon. De poriën aan de onderzijde van de hoed zijn aanvankelijk wit, later bleekgeel tot groengeel en uiteindelijk bruin (8).

Boletos is een oude Griekse naam voor een paddenstoel. Deze naam is afgeleid van het woord bolos, dat "kluit" betekent (4). De soortnaam reticulatus betekent "met net", of "van een net voorzien". Dit heeft betrekking op het (meestal nogal opvallende) netvormige patroon van ribbeltjes op de steel, volgens anderen ook op de neiging van de hoedhuid om bij veroudering te barsten en daarbij in kleine vierkantjes op te splitsen (zie foto linksboven). De Nederlandse naam van de soort is ontleend aan het feit dat hij vaak al vroeg in het seizoen (in juni) verschijnt, maar de vorming van vruchtlichamen kan tot de late herfst doorgaan, in sommige gevallen zelfs tot november. Boletus aestivalis wordt door sommigen gebruikt als een synoniem van Boletus reticulatus. Aestivalis betekent "zomers" (6).

Vroeg eekhoorntjesbrood is uitstekend eetbaar, maar evenals andere eekhoorntjesbrood-soorten wordt de paddenstoel spoedig wormstekig (5). Bovendien kunnen de vruchtlichamen wanneer ze op vervuilde grond of in wegbermen groeien hoge concentraties van schadelijke stoffen bevatten. In de paddenstoel zijn plantenstoffen aanwezig die de bloeddruk van zoogdieren en mensen kunnen verlagen (7).

1. Agueda B, Parladé J, Fernández-Toirán LM, Cisneros O, De Miguel AM, Modrego MP, Martínez-Peña F, Pera J (2008) Mycorrhizal synthesis between Boletus edulis species complex and rockroses (Cistus sp.). Mycorrhiza 18:443-449.
2. Boletus aestivalis. Document op fichasmicologicas.com.
3. Boletus reticulatus Schaeff. Document op boletales.com.
4. Boletus reticulatus Schaeff. - Summer Bolete. Document op first-nature.com.
5. Garcia Alija JL, Salcedo Larraide I (2008) Boletus aestivalis (Paulet) Fr. Sustrai: revista agropesquera, 84:76.
6. Kruger M u.Ä. Sommer-Steinpilz. Document op de.wikipedia.org.
7. Midoh N, Miyazawa N, Eguchi F (2013) Effects of a hot-water extract of porcini (Boletus aestivalis) mushrooms on the blood pressure and heart rate of spontaneously hypertensive rats. Biosci Biotechnol Biochem 77:1769-1772.
8. Spackman I a.o. Boletus reticulatus. Document op en.wikipedia.org.
9. Van der Linde S, Noordeloos M (2005) Hoe raak ik thuis in de Boleten - 5: Het eekhoorntjesbrood en verwanten (Boletus sectie Boletus). Coolia 48:59-70.
10. Yamanaka K, Namba K, Tajiri A (2000) Fruit body formation of Boletus reticulatus in pure culture. Mycoscience 41:189-191.