Witte kluifzwam (Helvella crispa)

Kluifzwammen langs HanckemalaanKluifzwam in Smitpark 1Kluifzwammen in SmitparkKluifzwam in Smitpark 3

Witte kluifzwammen groeien in vochtige bossen: op open plekken, langs paden en aan de rand van het bos. De paddenstoel kan ook verschijnen onder heggen en op het glooiend talud van wegbermen of hooggelegen weilanden. De soorten van het geslacht Helvella leven van de afbraak van dood plantaardig materiaal, maar in een Amerikaans onderzoek waarbij stabiele isotopen werden gebruikt bleek dat een Helvella-soort die te boek stond als saprotroof toch mycorrhiza vertoont (3). Kluifzwammen zijn behalve afvalopruimers dus misschien ook schimmels die samenleven met bepaalde bomen. 

De steel van een witte kluifzwam is hol en gegroefd en gaat over in gekrulde lobben die een vage hoed vormen. Die lobben zijn bekleed met een lichtbruin of gelig hymenium (kiemvlies) waaruit de sporen wegwaaien (10). Bij kluifzwammen worden de sporen niet gevormd in plaatjes of buisjes maar bovenop de hoed (9,10). Het opwolken van de sporen kan gepaard gaan met een hoorbaar geluid (7). Kluifzwammen behoren tot de Ascomyceten. 

Naam

Helvella was aanvankelijk de naam van een Italiaans kruid, later van morieljes, en werd ten slotte de aanduiding van het geslacht van de kluifzwammen (9). De Latijnse soortnaam crispa betekent “rimpelig” of “geplooid”. De Nederlandse naam "kluifzwam" heeft betrekking op de vorm van de paddenstoel, die lijkt op een hondenkluif uit stripverhalen. 

Eetbaarheid

In boeken over natuurvoeding en in artikelen uit Azië en Latijns Amerika wordt beweerd dat witte kluifzwammen eetbaar zijn (4,5), maar in werkelijkheid kunnen ze ingewandsstoornissen veroorzaken, en in rauwe toestand zijn ze giftig. Oude bronnen vermelden dat kluifzwammen moeten worden gekookt en het kooknat moet worden weggegooid (6). Volgens Amerikaanse literatuur bevat de paddenstoel net als de voorjaarskluifzwam giftig methylhydrazine, zij het in kleinere hoeveelheden (1,8). Mogelijk is het gehalte aan schadelijke verbindingen in Amerikaanse populaties van de witte kluifzwam hoger dan in de Europese. Toch is consumptie van kluifzwammen af te raden. Volgens een Italiaans onderzoek bevat de paddenstoel flinke hoeveelheden L-dopa, de moederverbinding van de neurotransmitter dopamine (2).  L-Dopa is in tegenstelling tot methylhydrazine echter niet giftig, maar volstrekt onschuldig.

Waar gevonden

We hebben witte kluifzwammen aangetroffen in het Smitpark, in de houtsingels en onder de heggen die de sportvelden omgeven, in de bermen van de Hanckemalaan en bij de hoek van Frankrijkerlaan en Gast. Dikwijls in groot aantal. 

Literatuur

1. Andary C, Privat G, Bourrier MJ (1985) Variations of monomethylhydrazine content in Gyromitra esculenta. Mycologia 77:259-264.
2. Capasso F, Cerri R, De Simone F, Ramundo E, Senatore F (1982) Sterols, fatty acids and free amino acids from two Helvella species. Biochem Syst Ecol 10:285-287.
3. Hobbie EA, Weber NS, Trappe JM (2001) Mycorrhizal vs saprotrophic status of fungi: the isotopic evidence. New Phytol 150:601-610.
4. Phillips, R. (1983) Witte kluifzwam.
In: Puur natuur op tafel. Utrecht: Het Spectrum, pag.151.
5. Puttaraju NG, Venkateshaiah SU, Dharmesh SM, Urs SMN, Somasundaram R (2006) Antioxidant activity of indigenous edible mushrooms. J Agric Food Chem 54:9764-9772.
6. Ramsbottom J (1924) Edible and poisonous fungi. Proc R Soc Med 1924:13-26.
7. Stone RE (1917) Upon the audibility of spore discharge in Helvella elastica (Bull.) Trans Br mycol Soc 6:294.
8. Warren CS e.a. Helvella crispa. Webdocument op en.wikipedia.org.
9. White Saddle. Webdocument op www.first-nature.com.
10. Witte kluifzwam. Webdocument op www.bosrandgroep.nl.

Terug naar de soortenlijst