Wortelende aardappelbovist

Wortelende aardappelbovisten zijn stuifzwammen die tijdens de zomer en de herfst in de ondergroei van loof- en gemengde bossen verschijnen. De paddenstoel is stikstofminnend (10); hij geeft de voorkeur aan voedselrijke, basische bodems (3) en komt daarom ook dikwijls voor in parken en tuinen. Het is een ectomycorrhiza-partner van loofbomen, vooral eik (5,6,17), beuk (14) en linde (17). Scleroderma verrucosum komt over bijna de hele wereld voor (13) en kan op andere continenten ook bij andere boomsoorten groeien (12). Aardappelbovisten kunnen alleen, maar ook in kleine groepjes bij elkaar staan.

De vruchtlichamen hebben de vorm van een afgeplatte bol (diameter 3 tot 7 centimeter), die met gelige myceliumstrengen in de bodem verankerd is. Dikwijls drukken deze "wortels" de bol zover omhoog dat hij op een steel lijkt te staan. De bol kan onregelmatig vervormd zijn, waardoor de zwam nog meer op een aardappel lijkt (8,17). Het omhulsel (peridium) dat de inwendige sporenmassa omgeeft is dun en leerachtig (9). Bij doorsnijden verkleurt het vlees van het peridium bruinpaars. Het oppervlak van de paddenstoel is aanvankelijk glad maar later bedekt met talrijke bruine schubjes op een lichtere (gelige tot geelbruine) achtergrond, die niet zijn omgeven door een "tepelhof" (areola) zoals bij Scleroderma areolatum (15,16). Als de paddenstoel heel oud wordt kunnen deze schubjes of "wratjes" weer verdwijnen (14). De sporenmassa is bij jonge exemplaren wit en stevig. Bij rijping van de sporen wordt hij olijfbruin en zacht. Wanneer de sporen uiteindelijk worden vrijgegeven, is hij helemaal zwart geworden en tot poeder vergaan. Het vruchtlichaam scheurt dan aan de top open, zodat de sporen door de wind en door passerende dieren kunnen worden verspreid (2,17). De ontwikkeling van de vruchtlichamen is onderzocht met de lichtmicroscoop (11).

De wortelende aardappelbovist is giftig. Hij bevat niet alleen verbindingen die stoornissen van het maag-darmkanaal (krampen, braken) teweegbrengen (4), maar ook onbekende stoffen die tot zweetaanvallen, een gestoord gezichtsvermogen, bloeddrukverlaging, bewusteloosheid en rhabdomyolyse (afbraak van dwarsgestreept spierweefsel) aanleiding kunnen geven (1,2,7). De chemische structuren van de bruine kleurstoffen in de hoedhuid van de paddenstoel zijn vastgesteld (18).