Zuring-rietroest (Puccinia phragmitis)

Zuring-rietroest is een algemeen voorkomende roestschimmel die enigszins verdikte, rode vlekken veroorzaakt op de bladeren van verschillende soorten zuring (2,4,7,9), duizendknoop (8,9), zwaluwtong (9,10) en rabarber (11). De rode vlekken zijn opvallend. Na enige tijd ontwikkelt zich in het centrum van zo'n vlek een cirkelvormige groep van witgekleurde kommetjes. Als er ergens zulke roodgevlekte zuringbladeren aanwezig zijn, is er vast ook riet in de buurt, want riet (Phragmites australis) is de andere gastheer van de schimmel (2). Op bladeren van riet vormt de schimmel aan het eind van het seizoen donkergekleurde telia, waarin tweecellige teliosporen worden gevormd die de winter kunnen overleven. In het voorjaar ontkiemen deze, vormen basidiosporen en infecteren daarmee individuen van een waardplant uit de duizendknoopfamilie. Aan beide zijden van de bladeren van de waardplant worden dan spermogonia gevormd met spermatiën en reproductieve hyfen. Wanneer een receptieve hyfe in het spermogonium bevrucht wordt door een spermatium met een ander paringstype ("geslacht") worden er aan de onderzijde van de bladeren van de gastheer aecia gevormd: sporenvormende structuren die zich bevinden in de witte kommetjes in het centrum van de opvallende rode vlekken. Hierin worden aeciosporen gevormd, die rietstengels in de omgeving infecteren. Aan beide zijden van de bladeren van het riet ontstaan er vervolgens kaneelbruine uredinia, waarin urediniosporen worden gevormd die de schimmel binnen de rietpopulatie verder verspreiden, en in het najaar vormt de parasiet er chocoladebruine tot vrijwel zwarte telia voor de vorming van de wintersporen (12). Bij de bevruchting van spermogonia op een zuringblad zijn wellicht insecten betrokken (6). In een Hongaars onderzoek waarin rietpopulaties jarenlang bestudeerd werden bleek de parasiet significant meer voor te komen op plaatsen waar meer regen was gevallen (1). Zuring-rietroest werd oorspronkelijk beschreven in Europa en later in Canada (3,8), maar de soort komt over de hele wereld voor, overal waar er maar riet en een andere gastheer aanwezig zijn (12). Zuring-rietroest kan schade aanrichten in de rabarberteelt. Om zulke schade te voorkomen is het noodzakelijk om riet in de omgeving van rabarberplanten te verwijderen (11).

Eetbaarheid/nut

De sporenvormende structuren van zuring-riet roest zijn voor mensen (uiteraard) niet eetbaar. In Japan werd ontdekt dat zuring-rietroest Japanse duizendknoop (Fallopia japonica) kan infecteren en op de bladeren van deze plant aecia kan vormen (5). Jammer genoeg leidt deze infectie niet tot ernstig bladverlies van de plant of sterfte van de gastheer, want in dat geval zou zuring-rietroest kunnen worden ingezet om Japanse duizendknoop biologisch te bestrijden. Fallopia japonica is in Europa een invasieve exoot die ernstige schade aanricht (5).

Naam

De genusnaam Puccinia is (volgens het Merriam-Webster woordenboek) een eerbetoon aan Tommaso Puccini, een Italiaanse hoogleraar in de anatomie die leefde aan het eind van de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw. De soortnaam phragmitis betekent "van Phragmites", dus "van riet".

Waar gevonden

We hebben door zuring-rietroest aangetaste zuringbladeren gevonden langs het laarzenpad aan de noordwestkant van het terrein van de gasopslag in Grijpskerk (Gr.). Ook in Zuidhorn hebben we zulke bladeren af en toe gezien, maar die waarnemingen zijn niet gevalideerd.

Literatuur

1. Bán R, Fischl G, Engloner AI, Virányi F (2002) Effects of habitat characteristics and climatic factors on the fungal diseases of reed stands in Hungary. Acta Phytopathol Entomol Hung 37:353-364.
2. Boomsluiter M (2011) Zuring-rietroest binnenkort nog gemakkelijker te herkennen. Document op www.naturetoday.com.
3. Fraser WP (1919) Cultures of heteroecious rusts in 1918. Mycologia 11:129-133.
4. Jørstad I (1958) The genera Aecidium, Uredo and Puccinia of Persoon. Blumea 19:1-20.
5. Kurose D, Furuya N, Matsumoto M, Djeddour DH (2009) Identification of an aecidial rust on Fallopia japonica. J Fac Agr Kyushu Univ 54:53-57.
6. Lamb IM (1935) The initiation of the dikaryophase in Puccinia phragmitis (Schum.) Körn. Ann Bot 49:403-438.
7. Lee SY, Park JW, Kang IK, Jung HY (2020) First report of rust disease caused by Puccinia phragmitis on Rumex japonicus in Korea. Res Plant Dis 26:53-56.
8. Parmelee JA (1963) Puccinia phragmitis in Canada. Mycologia 55:133-141.
9. Puccinia phragmitis. Document op svampe.databasen.org.
10. Termorshuizen A (2018) Zuring-rietroest. Document op verspreidingsatlas.nl.
11. Van Wijk CAP (editor, 1998) Teelt van rabarber. Teelthandleiding nr.82. Lelystad: Praktijkonderzoek voor de Akkerbouw en de Vollegrondsgroenteteelt.
12. Zuring-rietroest. Document op nl.wikipedia.org.

Terug naar de soortenlijst