Zwarte trilzwam (Exidia plana)
De
zwarte trilzwam leeft van de afbraak van dood hout; hij groeit
op dode takken van loofbomen, vooral eik, beuk, es en hazelaar (4),
maar ook op berk (9) en els (1). Het gaat daarbij meestal om dikke
takken (5) die nog aan de boom vastzitten
of niet lang geleden afgebroken zijn (3). Volgroeide exemplaren van de paddenstoel zien er
uit
als grote, rimpelige korsten die tegen de tak aanliggen. Ze
hebben een kleur die uiteenloopt van beige-bruin (sepia) tot
gitzwart. Bij uitdrogen
worden ze dun en bros, om bij vochtig weer op te zwellen en een
rubberachtige textuur aan te nemen. De plakkaten kunnen wel 30 cm breed
en 2 cm dik
worden. Ze verschijnen
vooral in de zeer late herfst, de winter en het vroege voorjaar
(10,11). De paddenstoel lijkt in intensief onderhouden bossen meer
voor te komen dan in natuurlijke bossen, hoewel er meer waarnemingen
nodig zijn om deze conclusie te staven (6). Het mycelium veroorzaakt in
het hout witrot (7,10). Zwarte trilzwammen komen zowel voor in Europa als in Noord
Amerika (12). In Beieren behoort de paddenstoel tot de zes
houtzwamsoorten die het vaakst op gevallen elzentakken worden
aangetroffen (1).
Naam
De genusnaam Exidia betekent "uitzweting", "afscheiding" of
"vlekking" en heeft betrekking op de aanblik van
de donkere vruchtlichamen op het hout. Het Latijnse woord plana betekent
"vlak" en heeft betrekking op de korstvorm van de vruchtlichamen (12).
Hoewel de zwarte trilzwam in de meeste paddenstoelen-boeken vermeld
staat als Exidia plana, moet hij tegenwoordig Exidia nigricans worden genoemd (3,8). Tremella nigricans is een synoniem van Exidia plana. De Latijnse soortnaam nigricans betekent "zwart“ of "donker“.
Eetbaarheid/nut
Zwarte trilzwammen zijn weliswaar niet giftig (12), maar voor de mens ook niet eetbaar (10). De parasitaire schimmel Heteromycophaga glandulosae,
die sinds 2009 in Nederland voorkomt en op de vruchtlichamen van
trilzwammen gallen veroorzaakt, wordt tegenwoordig ook op
vruchtlichamen van de zwarte trilzwam gezien (2).
Waar gevonden
Wij
hebben grote vruchtlichamen van de zwarte
trilzwam aangetroffen op een wel 20 cm dikke, dode tak van een
loofboom die de gemeente naast een wandelpad in het Smitpark
had neergelegd. Omdat we de paddenstoel vonden tijdens een droge
periode in het voorjaar, waren de vruchtlichamen behoorlijk uitgedroogd
en voelden bros aan. Van een afstand bezien leken ze op
teer- of bitumenplakkaten. Maar toen we er een stukje van afbraken en dit op zijn kop
legden, zagen we meteen dat we met een trilzwam te maken hadden (zie de tweede en derde foto hierboven).
We zagen de paddenstoel later ook op allerlei andere plaatsen in het
Smitpark, steeds op gevallen takken, en op snoeihout in het dorpsbos
van Oldekerk (Gr.).
Literatuur
1. Blaschke M, Helfer W (2003) Pilzwelt der Schwarzerle. LWF Wissen 42:42-45.
2. Bruggeman I, Kremer G (2014) Gallenfeuilleton 2: Heteromycophaga glandulosae nu ook gevonden op zwarte trilzwam. Coolia 57:124.
3. Exidia nigricans. Document op en.wikipedia.org.
4. Exidia plana Donk. Document op first-nature.com.
5. Helfer W, Schmid H (1999) Das Vorkommen holzbewohnender Pilze in Abhängigkeit vom Substratdurchmesser. Z Mykol 65:173-186.
6.
Müller J, Engel H, Blaschke M (2007) Assemblages of wood-inhabiting
fungi related to silvicultural management intensity in beech forests in
southern Germany. Eur J Forest Res 126:513-527.
7. Rehnert M, Böcker
R (2007) Untersuchungsgebiet Südlicher Schönbuch: lignicole Pilze an
Robina pseudoacacia L. im Vergleich zu Stadt- und Alleebäumen. Ber Inst
Landschafts- Pflanzenökologie Univ Hohenheim 17:189-198.
8. Roberts P (2009) Exidia nigricans: a new and legitimate name for Exidia plana. Mycotaxon 109:219-220.
9. Stasinska M (2011) Macrofungi of raised and transitional bogs of Pomerania. Monogr Bot 101:1-142.
10. Warzige Drüsling, Hexenbutter Exidia plana. Document op 123pilze.de.
11. Warziger Drüsling. Document op de.wikipedia.org.
12. Zwarte trilzwam. Document op nl.wikipedia.org.
Terug naar de soortenlijst